ادوات شرط

مثال: ما يُعلِم الإنسانُ يعلمه اللهُ (هر آنچه که انسان بداند، خداوند آن را می داند.)

تحلیل: «ما» مشخصه که اسم شرط است و دو فعل را مجزوم میکند پس دو فعل را اول پیدا کنیم (یعلم) فعل شرط و (یعلمه) جواب شرط و هر دو مجزوم که هر دو در صیغه مفرد مذکر غایب هستند که آخر فعل در این صیغه مرفوع است، طبق قاعده چون ضمه ظاهری دارد یعنی ضمش مشخصه در جزم این فعل علامت رفع را بردارید و جزم را جایگزین آن کنید.

مثال: إن تَجتَهِد تَنجَحْ (اگر تلاش کند، موفق می شود.)

تحليل: «إن» حرف شرطیه و برای جمله شرطیه خود نیاز به دو فعل دارد اول دو فعل را پیدا می کنیم (تجتهد «فعل شرط» / تنجح «جواب شرط» هر دو مجزوم با علامت ظاهری یعنی اعرابی که مشخصه که همون ساکن روی آخرین کلمه فعل است) صیغه مفرد مونث غایب هست.

مثال: مَن يُكَذِبُ پندِم هر کس دروغ بگوید پشیمان می شود)

مثال: إن أعمِل أنجح (اگر کار کنم موفق می شوم)

مثال: إن نعمِل نعمل (اگر تلاش کنیم موفق می شویم)

مثال: إن تَسقُطوا تَثبتوا (اگر بیفتید می مانید)

این دو فعل در اصل (تسقطون و تثبتون) بودند که در جمع مذکر مخاطب به کار برده شده اند چون که نون دارند و قبل از آن دو هم «إن» شرطیه آمده و دو فعل را مجزوم می کند، نون هر دو این فعل ها به دلیل جزم افتاده است.

مثال: إن تَتَعلَّما تَتَقدَّما( اگر دانش بیاموزید پیشرفت می کنید)

این دو فعل نیز در صیغه مثنی مخاطب به کار رفته و نون آن دو به دلیل جزم حذف شده است.

مثال : إن تطلبنَ تنجَحنَ (اگر کنید موفق میشوید)

این دو فعل نیز در صیغه جمع مؤنث مخاطب به کار رفته اند چون که نون در این دو فعل نون جمع مونث است نمی تواند حذف شود و چون فقط دو جمع مونث در مضارع همیشه مبنی بر فتح هستند در تجزیه و تحلیل این دو فعل میگوییم محلا مجزوم.