«حروف مشبّهه بالفعل»:حروفی هستند که بر سر جمله اسمیه می آیند و «مبتدا»را به عنوان «اسم خود» با علامت منصوب(ــَـــًـ ،ــَ ینِ ، ــِ ینَ ) و «خبر» را عنوان خبر خود بدون تغییر( مرفوع ــُـــٌــ ، انِ ،ونَ ) قرار می دهند.
_ این حروف عبارتند از:« إنّ :قطعا –به راستی که – همانا » «-أن:َّّ که -» - « کَّأنّ : گویی که – مثل اینکه » - «لکِن:ّ ولی – امّا» -« لیت:َّ اای کاش » - «لَّعَّلَّّ : شاید – امید است – باشد که»
مثال
إنَّ +اللهُ علیمٌ ⟵ إنَّ اللهَ علیمٌ ( الله اسم انّ ومنصوب / علیم خبر إنّ ومرفوع)
لَیتَ + المُسلمون َ مُتَّحدونَ لَیتَ المُسلمینَ مُتَّحدونَ : (المسلمین : اسم لیت ومنصوب به ی / مُتّحدون : خبر لیت ومرفوع به واو)
1_ اسم ظاهر: إنَّ الصّلوةَ عَمودُ الدّینِ : ( الصلوة : اسم إنّ ومنصوب به فتحه)
لَعَلَّ هذا الطالب َ یَتَقَدَّمُ فی دُروسِه (هذا: اسم إنّ)
2_ فقط ضمیر بارز: هرگاه ضمایر « ـهُ – هُما –هُم – هُنَّ – کَ – کِ -کُما – کُم – کُنَّ – ی – نا » بر سر حروف مشبهه بیایند ،نقش این ضمایر « اسم حروف مشبهه بالفعل» محسوب می شود.
مثال
- إنَّکَ طالبٌ مِجتَهِدٌ ( کَّ اسم حروف مشبهه بالفعل)
- لَعَلَّهُم یَتَفَکَّرونَ : (هُم اسم حروف مشببه بالفعل)
1_ خبر مفرد: یعنی خبر حروف مشبهه یک اسم باشد.
مثال
- إنّ الأخلاقَ الفاضلةَ زینةُ العُقَلاءِ دائِماً : (زینة خبر إنّ ، از نوع مفرد )
2) خبر از نوع جمله: یعنی خبر جمله فعلیه و یا اسمیه باشد.
مثال
- إنَّ مُحَمَّداً کلامه بلیغٌ : ( کلامه بلیغ خبرإنّ از نوع جمله)
- لیتَ الشّبابَ یَعودُ : ( یعودُ خبر لیت از نوع جمله)
3) خبر از نوع شبه جمله: هر گاه یک ترکیب « جارو مجرور » یا « ظرف زمان یا مکان » خبر برای « حروف مشبهه بالفعل باشد » به آن خبر از نوع شبه جمله گفته می شود.
مثال
إنَّ صَدیقَکَ مِنْ أفضَلِ النّاسِ : ( من أفضل خبر إنّ ،از نوع شبه جمله)
کَأنَّ الموتَ فوقَ رَأسِنا : (فوق خبر کَأنّ ، از نوع شبه جمله)
اصل در حروف مشبهه این است که ابتدا اسم آنها وسپس خبر ذکر گردد اما به 2 شرط زیر خبر بر اسم مقدم می شود :
1- اسم نکره باشد 2- خبر شبه جمله باشد
مثال
إنَّ فی الدّارِ رَجُلاً :( فی الدار خبر مقدم إنّ ، رجلا اسم مؤخر ان )
لَعَلَّ فی سَفَرِکَ خَیراً : ( فی سفر خبر مقدم لَعَل،َّ خیراً اسم مؤخر لَعَلّ)