شعر «کاجستان» و معنی شعر:

درس پانزدهم

کاجستان

• قالب شعر: چهارپاره
• شاعر: محمّدجواد محبّت

در کنارِ خطوطِ سیمِ پیام            خارج از ده، دو کاج روییدند

بیرون از ده (روستا) در کنار خط های سیم تلفن، دو کاج، روییده بودند. 

سالیانِ دراز، رهگذران            آن دو را چون دو دوست می دیدند

سال های طولانی، عابران (رهگذران) آن دو کاج را مانند دو دوست، می دانستند.

آرایه ادبی:

چون (مانند) دو دوست  ß  تشبیه

نکته دستوری:

رهگذران  ß  نهاد

بیت از یک جمله تشکیل شده است

روزی از روزهای پاییزی            زیرِ رگبار و تازیانه ی باد

در یکی از روزهای پاییزی، زیرِ باران تُند و بادِ بسیار شدید

آرایه ادبی:

باد به تازیانه (شلّاق)، تشبیه شده است.

نکته ادبی:

این بیت (بیت 3) با بیت بعدی موقوف المعانی است؛ یعنی این بیت، معنی اش

کامل نیست و به وسیله بیت بعدی، معنی اش کامل می شود. به این بیت ها موقوف المعانی می گویند.

یکی از کاج ها به خود لرزید            خم شد و روی دیگری افتاد

یکی از کاج ها در برابر باد شدید لرزید، خم شد و بر روی کاج دیگر افتاد.

گفت: «ای آشنا،ببخش مرا                               خوب در حال من، تأمّل کن

گفت: ای دوستِ من، مرا ببخش و درباره ی وضعیت من فکر کن (مرا درک کن.)

ریشه هایم ز خاک، بیرون است            چند روزی، مرا تحمّل کن»

ریشه هایم از خاک، بیرون آمده است؛ بنابراین، چند روز، در برابر این حال و وضعِ من، صبر و شکیبایی کن.

کاج همسایه، گفت با نرمی:            «دوستی را نمی برم از یاد،

کاج همسایه به آرامی و آهستگی گفت: «رابطه ی دوستی را که در بین ما وجود دارد، فراموش نمی کنم،

نكته ادبی:

این بیت و بیت بعدی با هم موقوف المعانی هستند.

شاید این اتّفاق هم روزی                ناگهان از برای من افتاد»

شاید یک روز هم این حادثه برای من، اتّفاق بیفتد و من به کمک، نیازمند بشوم.

مهربانی به گوشِ باد رسید                باد، آرام شد، ملایم شد

این مهربانیِ بین دو کاج، به گوش باد رسید و باد آرام شد و سرعتش را کم کرد.

آرایه ادبی:

گوش باد  ß  جان بخشی (نسبت دادن گوش به باد)

کاج آسیب دیده ی ما هم            کم کمک، پا گرفت و سالم شد

کاج آسیب دیده و زخمی داستان ما، آرام آرام، نیرو گرفت (قوی شد) و بر جایش ایستاد.

آرایه ادبی:

پا گرفتن کاج  ß  جان بخشی

پا گرفت  ß  کنایه از قوی شد و قدرت گرفت

نکته دستوری:

کاج آسیب دیده  ß  ترکیب وصفی

میوه ی کاج ها، فرو می ریخت                دانه ها ریشه می زدند آسان

میوه ی کاج بر روی زمین می ریخت و دانه های آن ها ریشه می زدند و کاج های جدیدی می روییدند.

ابر، باران رساند و چندی بعد                دهِ ما، نام یافت «کاجِستان» …

ابر بر سرشان، بارید و بعد از مدّتی، [کاج های بسیاری روییدند] و آنجا را (دهِ ما را) کاجستان، نامیدند.

دیگر آرایه های ادبی:

قافیه ها و ردیف های بیت ها به صورت زیر هستند:

بیت های اوّل و دوم:

روییدند، می دیدند  ß  قافیه (ردیف ندارد)

بیت های سوم و چهارم :

باد و افتاد  ß  قافيه (ردیف ندارد)

بیت های پنجم و ششم:

تأمّل و تحمّل  ß  قافیه (كن و کن  ß  ردیف)

بیت های هفتم و هشتم:

یاد و افتاد  ß  قافيه (ردیف ندارد)

بیت های نهم و دهم:

ملایم و سالم  ß  قافيه (شد و شد  ß  ردیف)

بیت های یازدهم و دوازدهم:

آسان و کاجستان  ß  قافيه (ردیف ندارد)

محتوای شعر:

در این شعر، دو کاج به تصویر کشیده شده است که با هم، همسایه هستند. در یکی از روزهای پاییز به خاطر باد و باران شدید یکی از آن دو کاج آسیب می بیند و بر روی کاج همسایه می افتد. کاج همسایه هم با مهربانی او را می پذیرد و وزن او را تحمّل می کند. برای این که اعتقاد داشت شاید روزی برای او هم همین اتّفاق بیفتد. بعد از مدّتی آن کاج زخمی، سالم شد. این شعر، نوع دوستی و کمک به یکدیگر را تأکید می کند و می گوید مهربانی و دوستی راه موفقیت و پیروزی است.

توجه:

این شعر به صورت مناظره (با یکدیگر حرف زدن) سروده شده است.