علوم اجتماعی در قرآن

قرآن کریم، در مسیر هدایت بشری، به زندگی اجتماعی انسان توجه ویژه ای دارد. ) توجه قرآن کریم به زندگی اجتماعی انسان ها را می توان در قالب اهداف ذیل، جمع بندی نمود:

1- ( توصیف و تبیین زندگی اجتماعی ) در جوامع چه می گذرد و چرا؟

توضیح : مهمترین ابزار تبیینی قرآن کریم در تبیین زتدگی اجتماعی، مفهوم » سنت های الهی« است. قرآن کریم، قوانین حاکم بر تداوم و تغییر جوامع و امت ها ی مختلف را » سنت های الهی« می نامد و انسانها را برای شناخت این سنت ها تشویق می کند.

قرآن کریم، سنت های اجتماعی متعددی را به انسانها معرفی می کند و انسانها را به شناخت سایر سنت های الهی که در قرآن معرفی نشده اند، دعوت می کند.

2- نقد و ارزیابی جوامع و فرهنگ های بشری.

توضیح: قرآن کریم به فرهنگ های مختلف و امت های گذشته اشاره می کند و رفتار و فرهنگ گذشتگان را مورد ارزیابی انتقادی قرار می دهد. رفتار عاقالنه شان را تأیید می کند و از رفتار جاهالنه  (behavior Ignorant) و رفتار سفیهانه  (behavior Stupid) آنها انتقاد میکند.

2- ترسیم جامعۀ آرمانی.

ویژگی های جامعۀ آرمانی از نظر قرآن کریم:

در این جامعه، به عدالت و قسط رفتار می شود.

این جامعه، فرهنگ حق دارد.

در این جامعه، به کسی ظلم نمی شود و در برابر ظلم دیگران، مقاومت می شود.

این جامعه قصد ظلم به دیگر جوامع را ندارد و ظلم دیگران را نیز تحمل نمی کند. نه ظالم و نه ظلم پذیر است.

این جامعه تا آنجا که بتواند به ستم دیدگان و مستضعفان جهان یاری می دهد.

از نظر قران کریم، پیامبران خدا برای ساختن جامعه و فرهنگ آرمانی جامعه و فرهنگ مبتنی بر عدالت و قسط، مبعوث شده اند.

روشها و ابزارهای علوم اجتماعی قرآنی

قرآن هم حس و تجربه را از ابزارهای علم اجتماعی میداند و هم از عقل وحی بعنوان دو ابزار علمی یاد می کند و از همگان می خواهد که از این ابزارها برای علم آموزی و شناخت حقایق و وقایع اجتماعی و تاریخی استفاده کنند.

علوم اجتماعی و متفکران مسلمان

فارابی، ابوریحان بیرونی و ابن خَلدون از جمله متفکران مسلمان درجهان اسالم هستند که با توجه به آموزه های قرآنی، علم اجتماعی نافع (سودمند) و متناسب با جهان اجتماعی خود را پدید آورده اند.

این سه متفکر جهان اسالم، در حوزۀ علوم اجتماعی، آثار مهمی از خود به جا گذاشته اند.

ویژگی های علم مَدَنی فارابی:

از همۀ ظرفیت های علوم اجتماعی برخوردار است.

به توصیف و فهم کنش ها و ساختارهای جوامع مختلف، می پردازد. (برخورداری از رویکرد تفسیری به تبیین علت یابی واقعیت های اجتماعی و بررسی تغییرات و تحوالت آنها می پردازد. ) برخورداری از رویکرد تبیینی دربارۀ هنجارها، ارزش ها و آرمان های جوامع مختلف، داوری علمی می کند و رویکرد انتقادی به جامعۀ خود و دیگر جوامع دارد.

برخورداری از رویکرد انتقادی

 دربارۀ هنجارها، نحوۀ رفتار و سبک زندگیِ کنشگران سخن می گوید و باید و نبایدهایی برای زندگی اجتماعی، تجویز می کند. علم مدنی فارابی؛ علم جامعی است که هر سه رویکرد تبیینی، تفسیری و انتقادی را در خود جای داده است.