علوم ابزاری که نیازهای روزمره جامعه اسلامی را برطرف می کنند. مانند: علم پزشکی، علوم فنی و مهندسی و علوم پایه که به نوعی مادر این علوم به شمار می آیند، )این علوم از روش حسی و تجربی، استفاده می کنند.
علومی که دربارۀ اهداف، ارزش ها و آرمان های انسان، مانند: عدالت، آزادگی، مسؤولیت و صحبت می کنند این علوم، چگونگی استفاده از علوم ابزاری را مشخص می کنند مانند: فلسفه، منطق، علوم اجتماعی و...
علوم اجتماعی (علم به جامعه و تاریخ)، در شرایطی بعنوان علوم نافع محسوب می شوند که؛ آموختن این علوم با هدف درس آموختن از گذشتگان و شناخت قوانین اجتماعی برای استفاده از آن قوانین در حال و آینده، صورت گیرد.
علومی که دربارۀ حقیقت انسان و آغاز و انجام او سخن می گویند. (علومی مانند: علم نفس، علم توحید، علم به مبدأ و معاد و ...). این علوم از جملۀ نافع ترین علوم محسوب می شوند.
علومی که از روش های حسی و تجربی استفاده می کنند. مانند: علوم ابزاری.
علومی که از روش های عقالنی و وحیانی استفاده می کنند مانند علومی که از آغاز و انجام زندگی یا ارزش ها و آرمانهای انسانی سخن می گویند.
از آنجاییکه درجهان اسلام ابزار های شناخت علمی، عالوه بر روش های حسی و تجربی ، روش های عقلانی و وحیانی را نیز شامل می شود فلذا علوم نافع نیز علاوه بر علوم ابزاری شامل علوم دیگر نیز می شود.
تهیه کننده: محمود کرمی