به کار گرفتن واژه هایی که در حروف اصلی هم ریشه و هم خانواده باشند را اشتقاق می نامند.
مانند: عالم، معلوم؛ مفتاح، فتوح؛ دیده، دیدار؛ لطف، لطیفه
مثال:
1 -موج زخود رفته ای تند خرامید و گفت هستم اگر می روم گر نروم نیستم
2 -گر لب بگشایم به تکلم در عشق صد مثل تو معشوقه جوابم نکند (بهزاد چهارتنگی) ((خاموش ((
گاهی دو واژه که هم ریشه هستند، تنها در یك حرف با هم اختلاف دارند، در این حالت هم جناس دارند و هم
اشتقاق اما اگر اختلاف آن ها در بیش از یك حرف باشد و با هم هم ریشه باشند، فقط اشتقاق خواهند داشت.
مثال: نوح تویی، روح تویی، فاتح و مفتوح تویی سینه ی مشروح تویی، بر در اسرار مرا
شبه اشتقاق :
واژه هایی که به ظاهر هم ریشه اند ولی از جهت معنی ارتباطی میان آن ها نیست. مانند : عَلَم ،عالم