انواع عوامل جهش زا

فیزیکی:   پرتوی فرابنفش یکی از عوامل جهش زای فیزیکی است . این پرتو که در نور خورشید وجود دارد باعث تشکیل پیوند بین دو تیمین مجاور هم می شود که به آن دوپار (دیمر) تیمین می گویند .

شیمیایی : از مواد شیمیایی جهش زا میتوان به بنزوپیرن اشاره کرد که در دود سیگار وجود دارد و جهشی ایجاد می کند که به سرطان منجر  میشود .

1) ارثی :  

جهش ارثی از یک یا هر دو والد به فرزند می رسد. 

این جهش در کامه ها (گامت ها)وجود دارد که پس از لقاح جهش را به تخم منتقل می کنند (پس در تخم هم وجود دارد.) در این صورت همه یاخته های حاصل از آن تخم ، دارای آن جهش اند . 

نکته:  جهشی که در گامت ها رخ دهد میتواند به طور مستقیم به نسل بعد منتقل شود اما جهش در یاخته های غیر جنسی مثل یاخته پوست به نسل بعد منتقل نمی شود .

نکته:  جهش در یاخته های غیر جنسی می تواند به صورت مستقیم به نسل بعد منتقل شود مثلاً در تولید مثل غیر جنسی گیاهان نظیر قلمه زدن . 

2)اکتسابی  

نکته:  جهش اکتسابی از محیط کسب می شود.

نکته:  مثلاً سیگار کشیدن می تواند باعث ایجاد جهش در یاخته های دستگاه تنفس شود.

نکته:  سیگار کشیدن مژک های یاخته های استوانه ای دستگاه تنفس (بینی ، نای ، نایژه ها و نایژک ها) را از کار بیندازد.

نکته:  سیگار کشیدن هم روی بخش هادی و هم روی بخش مبادله ای تأثیر دارد .

اگر جهش در گامت ها رخ دهد می تواند به نسل بعد منتقل شود چرا گفته می شود ممکن است ؟ چون امکان دارد جهشی در یک گامت رخ دهد  اما آن گامت در لقاح شرکت نکند .

اگر جهشی در یاخته های غیر جنسی (مثلاً پوست دست) رخ دهد در بدن همان فرد می ماند و به نسل بعد منتقل نمی شود . .

اگر جهشی در یاخته تخم (زیگوت) رخ دهد و آن یاخته زنده بماند این جهش در تمام یاخته های بدن فرد وجود خواهد داشت چون تمام یاخته ها از تقسیم یاخته تخم به وجود می آیند در این حالت اگر این فرد به سن تولید مثل برسد و بخواهد گامت زایی کند در گامت هایش هم اثر آن جهش دیده می شود چون یاخته های زاینده گامت ها که غیر جنسی هستند نیز از یاخته تخم جهش یافته اولیه حاصل می شوند پس این نوع جهش نیز به نسل بعد منتقل می شود .

نکته:  جهش در ژن های یاخته های پیکری می تواند بر عملکرد آن یاخته ها بی اثر باشد مثلاً اگر جهش در ژن ساخت آنزیم پروتئاز در یاخته های اصلی غده های معده رخ دهد ساخت این آنزیم دچار مشکل خواهد شد. اما اگر همین ژن در یاخته های مری جهش پیدا کند اثری ندارد چون در مری پروتئاز ساخته نمی شود .