عوامل بر هم زننده تعادل در جمعیت ها

الف) جهش 

جهش می تواند موجب بروز دگره (الل) جدید در جمعیت شود و فراوانی نسبی الل ها را تغییر دهد .

جهش با افزودن دگره های جدید خزانه ژن را غنی تر می کند و گوناگونی را افزایش می دهد . 

بسیاری از جهش ها تأثیری فوری بر فنوتیپ ندارند و ممکن است تشخیص داده نشوند اما با تغییر شرایط محیط ممکن است الل جدید ، سازگارتر از الل یا الل های قبلی عمل کند .

جهش ماده خام انتخاب طبیعی می باشد یعنی جهش ابتدا سبب تنوع افراد شده و سپس انتخاب طبیعی افراد سازگارتر را گزینش می کند .

کاهش وقوع جهش یعنی کاهش تنوع در جمعیت . 

مهمترین نقش جهش ایجاد تننوع در افراد و ایجاد تنوع در جمعیت می باشد .

جهش ممکن است سبب ایجاد تنوع در جمعیت نشود. 

جهش در صورتی که دو طرفه باشد مثلاً اگر تبدیل الل A به الل a برابر با تبدیل الل a به الل A باشد جمعیت از تعادل خارج نخواهد شد.

جهش جهت تغییرات را مشخص نمی کند . 

ب) رانش دگره ای (اللی) تعریف:   

به فرآیندی که سبب تغییر فراوانی الل بر اثر رویدادهای تصادفی می شود رانش اللی می گویند.

در هر جمعیتی بعضی از افراد ممکن است فرزندان بیشتری نسبت به بقیه داشته باشند یا این که اصلاً فرزندی نداشته باشند. بنابراین ژن هایی که به نسل بعد می رسند لزوماً ژن های سازگارتر نیستند بلکه ژن های خوش شانس ترند. 

رانش دگره ای فراوانی دگره ها را تغییر می دهد اما بر خلاف انتخاب طبیعی به سازش نمی انجامد .

از آن جا که در رانش  دگره ای افراد سازگار و ناسازگار هر دو از بین می روند لذا افرادی که می مانند هم ناسازگارها و هم سازگارها هستند بنابراین رانش به سازگاری منجر نمی شود .

انتخاب طبیعی به دلیل انتخاب افراد سازگارتر منجر به سازش می شود .

مثال:  گله ای شامل 100 گوسفند در حال عبور از ارتفاعات است. حین عبور دو گوسفند به پایین سقوط می کنند اگر این دو گوسفند پیش از رسیدن به سن تولید مثل مرده باشند شانس انتقال ژن های خود را به نسل بعد نداشته اند .

مثال:   گاهی در حوادثی نظیر سیل ، زلزله آتش سوزی و نظایر آن تعداد آن هایی که می میرند ممکن است بیش از آن هایی باشند که زنده می مانند بنابراین فقط بخشی از دگره های جمعیت بزرگ اولیه به جمعیت کوچک باقی مانده خواهد رسید و جمعیت آینده از همین دگره های برجای مانده تشکیل خواهند شد. در این حالت فراوانی الل ها تغییر می کند اما این تغییر در فراوانی ارتباطی با سازگاری آن ها با محیط و و انتخاب طبیعی ندارد.

نکته:  هر چه اندازه یک جمعیت کوچکتر باشد، رانش دگره ای اثر بیشتری دارد.

نکته:  برای آن که جمعیتی در تعادل باشد، باید اندازه بزرگی داشته باشد .

نکته:  منظور از اندازه جمعیت ، تعداد افراد آن است .

نکته:  به رانشی که در آن عده ی کمی از افراد باقی می مانند و با تولید مثل افراد باقی مانده و رشد جمعیت، جمعیت جدیدی ایجاد خواهد شد، به این نوع رانش ، اثر گردن بطری می گویند .

            نکته شکل      

نکته:  رانش ژن در اثر عوامل طبیعی سبب ایجاد خزانه ژنی کوچکتر و یکدست تری شده که افراد این خزانه به هم شبیه تر هستند . 

نکته:  رانش در جمعیت های مختلف نتایج یکسانی ندارد (نتایج متفاوتی دارد) مثلاً رانش در جمعیت های کوچکتر اثرات بیشتری دارد. 

نکته : رانش ژن برخلاف جهش معمولاً به کاهش تنوع می انجامد یعنی دست انتخاب طبیعی برای انتخاب افراد سازگارتر بسته می ماند .

نکته : هر چه رانش شدیدتر باشد خزانه ژنی باقی مانده محدودتر شده و فراوانی الل ها سریعتر تغییر می کند .

نکته:  در رانش دگره ای خزانه ژنی کوچک می شود .

نکته:  کاهش شدید در اندازه جمعیت باعث تغییر فراوانی دگره ای می شود نه هر کاهشی .

نکته:  رانش ممکن است سبب تغییر فراوانی نسبی الل ها و خروج جمعیت از تعادل نشود فرض کنید تعداد الل A و a در یک جمعیت  به ترتیب 8 و 2 باشد در این صورت فراوانی نسبی الل ها به ترتیب 8/0 و 2/0 خواهد بود. حال اگر از هر الل 50 درصد کاسته شود  تعداد A و a به ترتیب 4 و 1 خواهد شد که فراوانی نسبی الل باز 8/0 و 2/0 خواهد شد.