درسنامه کامل فلسفه (1) فصل 1 چیستی فلسفه

۱از هرکسی بپرسید که چقدر به حفظ زمین اهمیت میدهی، میگوید: حفظ زمین اهمیت ویژه ای دارد .

دانشمندان میگویند بشر از طریق ایجاد جامعه های صنعتی،مصیبت های بزرگی برای محیط زیست پدید آورده و در همین صد سال اخیر،نسل میلیون ها گیاه و حیوان منقرض شده و دیگر خبری از آنها نیست.

۲از هرکسی درباره عدات بپرسید،خواهد گفت مهمترین عامل دوام وبقای جامعه عدالت است.

در عین حال همه ی جامعه در طول تاریخ از بی عدالتی در رنج بوده و بسیاری از مردم برای رسیدن به عدالت فداکاری کرده اند اما به آن نرسیده اند.

اندیشمندان در پی آن بوده اند که بدانند چرا این تناقض در گفتار و عمل افراد وجود دارد  . در این باره نظریه هایی هم داده اند.

آیا اصولا نوع بشر در تخریب زمین مقصر است؟مگر انسان چه خصوصیتی دارد که چنین میکند؟

نظر شما در این باره چیست ؟ واقعا ریشه این تناقض در کجاست؟

آیا انسان ها با آن چیزی که دوست دارن دشمنی میروند و از آن فرار میکنند؟

آیا شما میتوانید به این سوال ها پاسخ قانع کننده ای بدهید؟

۳برخی میگویند نظریه های علمی پیوسته تغییر میکنند ؛

در قرن بیستم ، دانشمندان گفتند اجسام از اتم های بسیار کوچکی تشکیل شده که با چشم قابل دیدن نیست . آن اتم ها هم از دو هسته و الکترون تشکیل شده و الکترون به دور هسته میگردد،چیزی شبیه به منظومه شمسی.پس فاصله ی زیادی میان الکترون و هسته هست و در این فاصله چیزی نیست. پس اجسام ، اشیای متصل و توپر نیستند.

بعد ها معلوم شد که علاوه بر ماده ، انرژی هم وجود دارد و ماده و انرژی ،باهم عالم طبیعت را میسازند.اینان میگویند ممکن است دانشمندان در آینده به هر چیز دیگری معتقد شوند؛علم یک قرن بعد ممکن است زمین را مسطح و خورشید را دور زمین قرار دهد!

راستی ،آیا جریان علم مبتنی بر احتمالات پیش می رود ؟

پس حقیقت چگونه به دست می آید ؟

نظر شما در این باره چیست ؟ آیا خودتان هم قبلا در این مسائل اندیشیده اید؟

این قبیل سوال ها در کدام علم باید بررسی شوند؟

انسان در زندگی روزانه ی خویش ، معمولا با مسئله هایی روبه رو می‌شود و به حل آنها میپردازد .

در میان انبوه افکار و اندیشه های روزانه ، گاه و بی گاه سوال های خاصی خودنمایی می‌کنند که می‌توانند ساعاتی طولانی مارا به خود مشغول سازند و به تفکر وادار نمایند.

کودکان در همان سنین ابتدایی از حوادث پیرامون خود سوال میکنند و کنجکاوی خود را با گفتن کلمه ((چرا )) به پدر و مادر خود نشان می دهند؟

هر سوالی برای ما پیش می آید ، گویای آن است که چیزی را نمی‌دانیم و به دنبال دانستن آن هستیم.

تفکر،واسطۀ رسیدن انسان از مجهولات به معلومات و از پرسش ها به پاسخ هاست.

با قدرت تفکری که خداوند در وجود ما قرار داده ، پاسخ سوال ها را می‌آییم و امور روزانۀ خود را سامان می دهیم . پس می توان گفت  که:

مراحل اندیشه ورزی و تفکر در انسان به صورت زیر است :

1 تفکر غیر فلسفی

زمانی که انسان با همان سوال های معمولی و روزانه روبه روست و به دنبال پاسخ انهاست.(مرحله ی اول تفکر)

2تفکر فلسفی

اگر انسانی از مرحله ی اول تفکر عبور کرد و با جدیت و پیوسته به سوال های دستۀ دوم (سوال های اساسی و بنیادی) پرداخت ،وارد مرحله دوم تفکر شد .

این انسان، ممکن است یک کارگر یا فیزیک دان یا پزشک یا دانشجو و دانش آموز باشد ، اما همین که وارد این وادی شد و چنین پرسش های (اساسی و بنیادی) را جدی گرفته و به دنبال یافتن پاسخ بر آمده ، در حال تمرین ((تفکر فلسفی)) است . مراحل تفکر فلسفی نیز به صورت زیر است:

ملاصدرا ماندن در فطرت اول را شایسته انسان نمی داند و از انسان ها میخواهد که بکوشند از فطرت اول عبور کنند و به فطرت ثانی که مرحله ای برتر و عالی تر است ، برسند.

بدون در دست داشتن پاسخ درست و قانع کننده برای سوال های اساسی و بنیادی،تصمیم گیری های انسان به نتیجه و سر انجام روشنی نخواهد انجامید.

از همون آغازین روزهای حیات فکری انسان،افرادی به اهمیت پرسش های ویژه و اساسی پی بردند و با دقت و تأمل فراوان ، برای دستیابی به پرسش صحیح تلاش کردند.

واژه ی فلسفه در آن زمان ها اختصاص به این دانش خاص نداشت و همه ی دانش ها را شامل می‌شد .

کسی که این واژه ها را بر سر زبان ها انداخت و عمومی کرد، فیلسوف بزرگ یونان (سقراط) بود. دانشمندان سقراط و قبل از او خود را (سوفیست) یعنی دانشمند میخواندند.

ممکن است بپرسید چرا سقراط خود را سوفیست نخواند و از لفظ فیلسوف که به معنی دوستدار دانش است استفاده کرد؟

سوفیست ها بیشتر به تعلیم سخنروی و وکالت اشتغال داشتند.

دغدغه برخی از سوفیست ها ، بیان واقع و دفاع از حقیقت نبود.

سوفیست ها در استدلال های خود بیشتر از مغالطه کمک می‌گرفتند که به ظاهر درست بنظر میرسید، اما در واقع غلط بود.

سوفیست ها برای حقیقت و واقعیت ارزش و اعتباری قائل نیستند.

سوفیست ها ،هرکس هرچه خودش میفهمد همان حقیقت و واقعیت است.

بعد ها کلمۀ سوفیست ( دانشمند) مفهوم اصلی خود را از دست داد و مفهوم مغالطه کار به خود گرفت و کلمۀ(سفسطه) هم که در زبان عربی از لفظ (سوفیست)گرفته شد، معنای مغالطه کاری پیدا کرد.

سقراط به دلایل زیر،مایل نبود اورا سوفیست بخوانند و از این رو خود را فیلوسوفوس(فیلسوف) یعنی دوستدار دانش نامید.

تواضع و فروتنی در برابر دانایی و علم

شاید به خاطر هم ردیف نشدن سوفیست ها

با گذشت زمان و پیشرفت دانش های مختلف ، بر هر یک از شاخه ها دانش نام ویژه ای گذاشته شد و به تدریج کلمۀ فلسفه فقط برای همین دانش خاص به کار رفت.

دانش فلسفه چه تفاوتی با سایر دانش ها دارد ؟مرز و حدود این دانش ها کجاست؟

کدام گفت و گو را گفت و گویی فلسفی میدانند؟

مسائل فلسفی کدام اند و چگونه از مسائل دیگر علوم جدا میشوند؟

برای پاسخ به سوال های بالا ، میگوییم که هر دانشی از دو جهت از سایر دانش ها متمایز و جدا میشود :

۱ از جهت موضوعی که آن دانش درباره آن بحث میکند.

۲ از جهت روشی که در آن دانش مورد استفاده قرار میگرد.

تفاوت علوم مختلف فلسفه

۱موضوع فلسفه،بنیادی ترین موضوعات

موضوع عبحث علوم مختلف

هر علمی درباره موضوع خاصی بحث میکند

دانش ریاضیات درباره مقدار و کمیت است.

شیمی درباره ساختمان مواد و ترکیب میان آنهاست.

اخلاق درباره چگونگی کسب فضیلت ها و دوربین از بدی هاست.

سایر علوم هرکدام به موضوعی خاص از میان موضوعات جهان و زندگی انسان می پردازند و بحث میکنند.

فلسفه درباره بنیادی ترین و نهایی ترین موضوعات جهان و انسان است و پاسخ گوی عمیق ترین دغدغه های بشری است.

فیلسوف در اصل وجود و حقیقت جهان، طبیعت و انسان کاوش میکند و اینها اموری هستند که پایه و اساس سایر علوم به شمار می آیند.

 ۲ استفاده از روش عقلی و استدلالی

ابتدا به این مسئله ها توجه کنید:

۱مجموعه زوایای مثلث چند درجه است؟

۲چرا هوا معمولا در زمستان سرد میشود؟

۳چرا در اکثر کشور ها طلاق افزایش یافته؟

۴چرا هر حیاتی پایانی دارد؟

۵ آیا جهان ابتدا ‌ انتها دارد؟

در مسائل فلسفی ، از جهت روش ، مانند مسائل ریاضی هستند که استفاده از حواس و ابزار به حل آنها کمک نمی‌کند و فقط با عملیات فکر و استدلالی باید به جواب مسئله ها دست یافت.