تنظیم فرایندهای گوارشی:

دستگاه گوارش یک مرحله خاموشی نسبی (فاصله بین خوردن وعده های غذایی) و یک مرحله فعالیت شدید (بعد از ورود غذا) دارد.این دستگاه باید به ورود غذا پاسخ مناسبی بدهد؛ یعنی شیره های گوارشی به موقع و به اندازه کافی ترشح و حرکات لوله گوارش به موقع انجام شوند تا غذا را با شیره ها مخلوط کند و در طول لوله با سرعت مناسب حرکت دهد. فعالیت بخش های دیگر بدن از جمله گردش خون نیز باید با فعالیت دستگاه گوارش هماهنگ باشد.فعالیت دستگاه گوارش را مانند بخش های دیگر بدن، دستگاه های عصبی و هورمونی تنظیم میکند.

تنظیم عصبی دستگاه گوارش را بخشی از دستگاه عصبی به نام دستگاه عصبی خودمختار انجام میدهد. فعالیت این دستگاه، ناخودآگاه است؛ مثلاً وقتی به غذا فکر میکنیم، بزاق ترشح میشود. با فعالیت اعصاب پاد همحس (پاراسمپاتیک) و هم حس (سمپاتیک(،دستگاه عصبی خودمختار، پیام عصبی مغز را به غده های بزاقی میرساند و بزاق به شکل انعکاسی ترشح میشود. محرک هایی مانند دیدن، بوی غذا و حتی فکر به آن باعث افزایش ترشح بزاق میشوند.

انجام فعالیتهای گوارشی با فعالیتهای بخشهای دیگر بدن نیز باید هماهنگ شود. مثلاً هنگام بلع و عبور غذا از حلق، مرکز بلع در بصل النخاع، فعالیت مرکز تنفس را که در نزدیک آن قرار دارد، مهار میکند. در نتیجه، نای بسته و تنفس برای زمانی کوتاه، متوقف میشود.

همانطور که در ساختار لوله گوارش دیدیم، در دیواره این لوله (از مری تا مخرج) شبکه های یاخته های عصبی، وجود دارند. این شبکه را دستگاه عصبی رودهای مینامند. این دستگاه، تحرک و ترشح را در لوله گوارش، تنظیم میکند. مثلاً همانطور که دیدید، یاخته های ماهیچه ای درون پرزها با تحریک یاخته های عصبی این دستگاه، موجب حرکت پرزها میشوند. دستگاه عصبی رودهای میتواند مستقل از دستگاه عصبی خودمختار، فعالیت کند. اما اعصاب هم حس و پاد هم حس با دستگاه عصبی رودهای ارتباط دارند و بر عملکرد آن تأثیر میگذارند. معمولاً اعصاب پاد هم حس فعالیت دستگاه گوارش را افزایش و اعصاب همحس فعالیت این دستگاه را کاهش میدهند.

در بخش های مختلف معده و روده، یاخته هایی وجود دارند که هورمون میسازند. این هورمون ها به خون میریزند و همراه با دستگاه عصبی، فعالیت های دستگاه گوارش را تنظیم میکنند سکرتین، یکی از این هورمون هاست. این هورمون از دوازدهه و در پاسخ به ورود کیموس، به خون ترشح میشود و با اثر بر پانکراس موجب میشود ترشح بیکربنات افزایش یابد.