ساختار و حرکات لوله گوارش

ساختار لوله گوارش:

دیواره بخش های مختلف لوله گوارش، ساختار تقریباً مشابهی دارند. این لوله از خارج به داخل، چهار لایه بیرونی،ماهیچه ای، زیرمخاطی، مخاطی دارد که هر لایه، از انواع بافت ها تشکیل شده است.

لایه بیرونی:

خارجی ترین لایه لوله گوارش، از بافت پیوندی سُست همراه با بافت پوششی یا بدون آن، بافت چربی و رگها تشکیل شده است. این لایه، بخشی از صفاق است.

نکته: صفاق پردهای است که اندام های درونی شکم را از خارج به هم وصل میکند.

لایه ماهیچه ای:

لایه ماهیچه ای در دهان، حلق و ابتدای مری و بنداره خارجی مخرج از نوع مخطط است. این لایه در بخش های دیگر لوله گوارش شامل یاخته های ماهیچهای صاف است که به شکل حلقوی و طولی سازمان یافته و در بین آنها بافت پیوندی سُست، شبکه های از یاخته های عصبی و رگ های خونی قرار گرفته اند.انقباض این ماهیچه ها موجب خرد و نرم شدن غذا، مخلوط شدن آن با شیره های گوارشی و حرکات محتویات لوله میشود. دیواره معده یک لایه یاخته ماهیچه ای بیشتر دارد.

زیرمخاط (لایه زیرمخاطی):

این لایه، از بافت پیوندی سُست، رگ های فراوان و شبکه ای از یاخته های عصبی تشکیل شده است و موجب میشود مخاط، روی لایه ماهیچه ای بچسبد و به راحتی روی آن بلغزد یا چین بخورد.

مخاط (لایه مخاطی):

در این لایه، بافت پیوندی سُست، رگ ها ویاخته های ماهیچه صاف قرار دارند. داخلی ترین یاخته های مخاط،یاخته های بافت پوششی هستند.

یاخته های بافت پوششی مخاط در بخش های مختلف لوله گوارش،کارهای متفاوتی انجام میدهند. برخی از یاخته های پوششی لوله گوارش، میتوانند مولکول های گوناگون را از لوله دریافت، و به فضای بین یاخته ای وارد کنند. یاخته های پوششی مواد گوناگونی را میسازند؛ برخی از این مواد مانند آنزیم ها و اسید معده، در گوارش شیمیایی غذاها نقش دارند و برخی هورمون هایی هستند که به خون ترشح میشوند و فعالیتهای دستگاه گوارش را تنظیم میکنند.

ماده دیگری که در سراسر لوله گوارش ترشح میشود، موسین است؛ موسین، گلیکوپروتئینی است که آب فراوانی جذب و ماده مخاطی ایجاد میکند. ماده مخاطی دیواره لوله گوارش را از خراشیدگی حاصل از تماس غذا یا آسیب شیمیایی (بر اثر اسید یا آنزیم) حفظ میکند و ذره های غذایی را به هم میچسباند و آنها را به توده لغزندهای تبدیل میکند.

حرکات لوله گوارش:

انقباض ماهیچه های دیواره لوله گوارش، حرکات منظمی را در آن به وجود می اورد. لوله گوارش، دو حرکت کرمی و قطعه قطعه کننده دارد.

در حرکات کرمی، ورود غذا لوله گوارش را گشاد و یاخته های عصبی دیواره لوله را تحریک میکند. یاخته های عصبی ماهیچه های دیواره را به انقباض وادار میکنند. در نتیجه، یک حلقه انقباضی در لوله ظاهر میشود که به جلو (از دهان به سمت مخرج)حرکت میکند.حرکات کرمی، غذا را در طول لوله با سرعتی مناسب به جلو می راند

هنگام استفراغ، جهت حرکات کرمی، وارونه میشود و محتویات لوله حتی از بخش ابتدای روده باریک به سرعت رو به دهان حرکت میکند.

در حرکات قطعه قطعه کننده، بخش های منقبض شده بین قطعه های شل به وجود میآیند. این انقباض ها در کسری از دقیقه پایان مییابند و انقباض در نقاط جدید، بین نقاط قبلی رخ میدهد.در اثر انقباض های قطعه قطعه کننده، محتویات لوله، ریزتر و بیشتر با شیره های گوارشی مخلوط میشوند (شکل 26)

حرکات کرمی نیز نقش مخلوط کنندگی دارند، به ویژه وقتی که حرکت رو به جلوی محتویات لوله با برخورد به یک بنداره، متوقف شود؛ مثل وقتی که محتویات معده به پیلور برخورد میکنند. در این حالت، حرکات کرمی فقط میتوانند محتویات لوله را مخلوط کنند وقتی معده برای چند ساعت یا بیشتر خالی باشد، حرکات کرمی در آن ایجاد میشوند که انقباضهای گرسنگی نام دارند. هنگام این انقباض ها ممکن است فرد، درد خفیفی در معده احساس کند