شاه کلید نکات
شاه کلید سوال
مواد مغذی برای رسیدن به یاخته های بدن باید از یاخته های بافت پوششی لوله گوارش عبور کنند و وارد محیط داخلی شوند. ورود مواد به محیط داخلی بدن، جذب نام دارد. در دهان و معده، جذب اندک است و جذب اصلی در روده باریک انجام میشود.
پس از گوارش در فضای روده باریک، مولکول های گوناگونی وجود دارند که باید از غشای یاخته های پوششی دیواره روده بگذرند و به این یاخته ها و پس از آن، به محیط داخلی وارد شوند.در دیواره روده، چین های حلقوی وجود دارند؛ روی این چین ها، پرزهای فراوانی دیده میشوند. غشای یاخته های پوششی روده باریک نیز در سمت فضای روده، چین خورده است. به این چین های میکروسکوپی، ریزپرز میگویند. مجموعه چین ها، پرزها و ریزپرزها سطح داخل روده باریک را که در تماس با کیموس است تا چند صد برابر افزایش میدهند. در مخاط روده یاخته های ماهیچه ای وجود دارند که انقباض آنها، موجب حرکت پرزها میشود تا جذب بیشتری انجام شود. در بیماری سلیاک یا حساسیت به پروتئین گلوتن (که در گندم یا جو وجود دارد) در اثر گلوتن، یاخته های روده تخریب میشوند و ریزپرزها و حتی پرزها از بین میروند. در نتیجه، سطح جذب مواد، کاهش شدیدی پیدا میکند و بسیاری از مواد مغذی مورد نیاز بدن جذب نمیشوند.
مواد گوناگون پس از عبور از یاخته های پوششی هر پرز، به شبکه مویرگی درون پرز و سپس جریان خون وارد میشوند. در هر پرز، یک مویرگ بسته لنفی نیز وجود دارد. مولکول های حاصل از گوارش لیپیدها به مویرگ لنفی وارد میشوند. در فصل دستگاه گردش خون، با ساختار مویرگ خونی و لنفی بیشتر آشنا میشوید.
گلوکز با کمک مولکول ناقل ویژهای، همراه با سدیم وارد یاخته پرز روده میشود. این روش هم انتقالی نام دارد. انرژی لازم برای انتقال گلوکز، از شیب غلظت سدیم فراهم میشود شیب غلظت سدیم با فعالیت پروتئین انتقال دهنده سدیم- پتاسیم حفظ میشود؛ سپس گلوکز با انتشار تسهیل شده، وارد فضای بین یاخته ای میشود. روش عبور بیشترآمینواسیدها از غشای یاخته پرز نیز مانند گلوکز است.
مولکول های حاصل از گوارش لیپیدها به درون یاخته پرز، منتشر میشوند. درون یاخته های پرز، از این مولکول ها دوباره مولکول تری گلیسرید ساخته میشود. تری گلیسرید همراه با پروتئین ها و سایر لیپیدها به شکل کیلومیکرون (ذره هایی شامل تری گلیسرید، فسفولیپیدها، کلسترول و پروتئین) در می آیند و با برون رانی به مایع بین یاخته ای و سپس به مویرگ لنفی وارد میشوند.
کیلومیکرون ها بعداً همراه با لنف، به خون وارد و لیپیدهای آن در کبد یا بافت چربی ذخیره میشوند. در کبد از این لیپیدها مولکولهای لیپوپروتئین (ترکیب انواع لیپید و پروتئین) ساخته میشود که انواع لیپیدها را در خون به بافتها منتقل میکند .گروهی از لیپوپروتئینها کلسترول زیادی دارند
آب به روش اسمز و مواد معدنی گوناگون به روش انتشار و انتقال فعال، جذب میشوند؛ مثلاً کلسیم و آهن با انتقال فعال، جذب میشوند.
ویتامینهای محلول در چربی(K، E ،D ، A) مانند چربی ها و همراه آنها، جذب میشوند. بنابراین اختلال ،در ترشح صفرا و عملکرد آن ممکن است به سوء جذب این ویتامین ها و کمبود آنها در بدن منجر شود. ویتامینهای محلول در آب با انتشار یا انتقال فعال، جذب میشوند. همراه با عامل داخلی معده به روش درون بری، B12ویتامین جذب میشوند.
جذب مواد در روده باریک:
مواد مغذی برای رسیدن به یاخته های بدن باید از یاخته های بافت پوششی لوله گوارش عبور کنند و وارد محیط داخلی شوند. ورود مواد به محیط داخلی بدن، جذب نام دارد. در دهان و معده، جذب اندک است و جذب اصلی در روده باریک انجام میشود.
جذب مواد در روده باریک:
پس از گوارش در فضای روده باریک، مولکول های گوناگونی وجود دارند که باید از غشای یاخته های پوششی دیواره روده بگذرند و به این یاخته ها و پس از آن، به محیط داخلی وارد شوند.در دیواره روده، چین های حلقوی وجود دارند؛ روی این چین ها، پرزهای فراوانی دیده میشوند. غشای یاخته های پوششی روده باریک نیز در سمت فضای روده، چین خورده است. به این چین های میکروسکوپی، ریزپرز میگویند. مجموعه چین ها، پرزها و ریزپرزها سطح داخل روده باریک را که در تماس با کیموس است تا چند صد برابر افزایش میدهند. در مخاط روده یاخته های ماهیچه ای وجود دارند که انقباض آنها، موجب حرکت پرزها میشود تا جذب بیشتری انجام شود. در بیماری سلیاک یا حساسیت به پروتئین گلوتن (که در گندم یا جو وجود دارد) در اثر گلوتن، یاخته های روده تخریب میشوند و ریزپرزها و حتی پرزها از بین میروند. در نتیجه، سطح جذب مواد، کاهش شدیدی پیدا میکند و بسیاری از مواد مغذی مورد نیاز بدن جذب نمیشوند.
مواد گوناگون پس از عبور از یاخته های پوششی هر پرز، به شبکه مویرگی درون پرز و سپس جریان خون وارد میشوند. در هر پرز، یک مویرگ بسته لنفی نیز وجود دارد. مولکول های حاصل از گوارش لیپیدها به مویرگ لنفی وارد میشوند. در فصل دستگاه گردش خون، با ساختار مویرگ خونی و لنفی بیشتر آشنا میشوید.
جذب گلوکز و آمینواسیدها:
گلوکز با کمک مولکول ناقل ویژهای، همراه با سدیم وارد یاخته پرز روده میشود. این روش هم انتقالی نام دارد. انرژی لازم برای انتقال گلوکز، از شیب غلظت سدیم فراهم میشود شیب غلظت سدیم با فعالیت پروتئین انتقال دهنده سدیم- پتاسیم حفظ میشود؛ سپس گلوکز با انتشار تسهیل شده، وارد فضای بین یاخته ای میشود. روش عبور بیشترآمینواسیدها از غشای یاخته پرز نیز مانند گلوکز است.
جذب لیپیدها:
مولکول های حاصل از گوارش لیپیدها به درون یاخته پرز، منتشر میشوند. درون یاخته های پرز، از این مولکول ها دوباره مولکول تری گلیسرید ساخته میشود. تری گلیسرید همراه با پروتئین ها و سایر لیپیدها به شکل کیلومیکرون (ذره هایی شامل تری گلیسرید، فسفولیپیدها، کلسترول و پروتئین) در می آیند و با برون رانی به مایع بین یاخته ای و سپس به مویرگ لنفی وارد میشوند.
کیلومیکرون ها بعداً همراه با لنف، به خون وارد و لیپیدهای آن در کبد یا بافت چربی ذخیره میشوند. در کبد از این لیپیدها مولکولهای لیپوپروتئین (ترکیب انواع لیپید و پروتئین) ساخته میشود که انواع لیپیدها را در خون به بافتها منتقل میکند .گروهی از لیپوپروتئینها کلسترول زیادی دارند
جذب آب و مواد معدنی:
آب به روش اسمز و مواد معدنی گوناگون به روش انتشار و انتقال فعال، جذب میشوند؛ مثلاً کلسیم و آهن با انتقال فعال، جذب میشوند.
جذب ویتامین ها:
ویتامینهای محلول در چربی(K، E ،D ، A) مانند چربی ها و همراه آنها، جذب میشوند. بنابراین اختلال ،در ترشح صفرا و عملکرد آن ممکن است به سوء جذب این ویتامین ها و کمبود آنها در بدن منجر شود. ویتامینهای محلول در آب با انتشار یا انتقال فعال، جذب میشوند. همراه با عامل داخلی معده به روش درون بری، B12ویتامین جذب میشوند.