ابیات درس «زندگی همین لحظه هاست» و معنی ابیات:

درس هشتم

زندگی همین لحظه هاست

• نویسنده: عبّاس اقبال آشتیانی

زندگی مجموعه‌ای از روزها و ماه‌ها و سال‌هاست؛ روزهایی که به شتاب می‌گذرند و هرگز باز نمی‌گردند. می‌گویند وقت طلاست ولی بدون تردید وقت از طلا گران‌بهاتر است؛ زیرا با صرف وقت می‌توان طلا به دست آورد ولی دقایق تلف شده را با طلا نمی‌توان خرید.

نکات دستوری و آرایه های ادبی:

می گویند وقت طلاست  ß  تشبیه (وقت به طلا تشبیه شده است)

روز، ماه، سال  ß  مراعات نظیر

چه بسیارند آنانی که وقت خود را بیهوده تلف می‌کنند. گویی قرن‌های طولانی در این جهان زندگی خواهند کرد. اگر پولشان گم شود، دل‌آزرده می‌شوند و در جست‌وجوی آن، دنیا را زیر و رو می‌کنند امّا هرگز از تلف شدن وقت خویش نگران و ناراحت نمی‌شوند.

نکات دستوری و آرایه های ادبی:

دل آزرده شدن  ß  کنایه از ناراحت و غمگین شدن

زیر و رو  ß  متضاد

زیر و رو کردن دنیا  ß  کنایه از به هم ریختن همه جا برای پیدا کردن چیزی

عمر حقیقی را، شناسنامهٔ ما تعیین نمی‌کند. زیستن و زندگی زیبا، تنها همان فرصت‌هایی است که با رفتارهای زیبا و کارهای بزرگ می‌گذرد.

می‌گویند، اسکندر در اثنای سفر به شهری رسید و از گورستان عبور کرد. سنگ مزارها را خواند و به حیرت فرو رفت؛ زیرا مدّت حیات صاحبان قبور که بر روی سنگ‌ها حک شده بود، هیچ‌کدام از ده سال تجاوز نمی‌کرد.

یکی از بزرگان شهر را پیش خواند. به او گفت: «شهری به این صفا، با هوای خوب و آب گوارا، چرا زندگی مردمش چنین کوتاه است؟» آن مرد بزرگ پاسخ داد: «ما زندگی را با نظری دیگر می‌نگریم، زندگی به خوردن و خفتن و راه رفتن نیست. اگر چنین باشد، ما با حیوانات تفاوتی نداریم. زندگی حقیقی آن است که در جست‌وجوی دانش و یا کار مفید و سازنده بگذرد. با این قرار، هیچ‌کس بیش از پنج و شش و حدّاکثر ده سال زندگی نمی‌کند؛ زیرا قسمت اعظم عمر به غفلت سپری می‌شود».

کسی در زندگی موفّق است که اکنون و فرصت حال را دریابد و همیشه فکر کند که بهترین فرصت من امروز است. امروز را به فردا افکندن و به امید آینده نشستن، کار درستی نیست. همچنان که امروز را به یادآوری گذشته‌های از دست رفته، گذراندن و افسوس خوردن نیز شایسته نیست.

نکات دستوری و آرایه های ادبی:

پنج، شش، ده  ß  مراعات نظیر

امروز و فردا  ß  متضاد

سپری کردن  ß  کنایه از گذراندن

از دی که گذشت هیچ از او یاد مکنن                             فردا که نیامده است فریاد مکن

بر نامده و گذشته، بنیاد مکن                                                    حالی خوش باش و عمر بر باد مکن

به دیروز و گذشته و اتفاقات آن فکر نکن (یاد نکن)، از فردا و آینده‌ای که هنوز نیامده، هراس نداشته باش و خیلی نگران آن نباش.

بر آینده و گذشته، عمر خود را بنا نکن، بلکه زندگی را بر حال بساز. اکنون شاد باش و عمر خود را تلف نکن.

نکات دستوری و آرایه های ادبی:

دی  ß  مخفف دیروز

بیت اول  ß  یاد و فریاد  ß  قافیه (مکن و مکن  ß  ردیف)

بیت دوم  ß  بنیاد و باد  ß  قافیه (مکن و مکن  ß  ردیف)

دی و فردا  ß  تضاد

دی و فردا  ß  مراعات نظیر

دی  ß  متمم

گذشت  ß  فعل

او  ß  متمم

فردا  ß  نهاد

نیامده است  ß  فعل

عمر  ß  مفعول

آیا منظور از خوش بودن در این شعر، خنده‌های بیهوده و خوش‌گذرانی و به قول بعضی، الکی خوش بودن است؟ «نه»؛ خوشی واقعی، دل‌های دیگران را شاد کردن، گره از کار دیگران گشودن و با دیگران خندیدن است که خدا دوستدار کسانی است که شادی‌های خود را با دیگران تقسیم و غم را از دل دیگران منها می‌کنند.

نکات دستوری و آرایه های ادبی:

تقسیم و منها  ß  مراعات نظیر

گره از کار دیگران گشودن  ß  کنایه از حل کردن مشکلات دیگران

شادی و غم  ß  متضاد

می‌گویند: قدر وقت را بدانید و دقایق گران‌بها را بیهوده از دست مدهید. مقصود این نیست که دائماً در کوشش و اضطراب باشید و راحت و آرام بر خود حرام کنید. ساعاتی که در مصاحبت دوستان می‌گذرد یا برای گردش و ورزش و بازی‌های تفریحی مصرف می‌شود، در ردیف اوقات تلف شده نیست.

نکات دستوری و آرایه های ادبی:

گردش، بازی و تفریح  ß  مراعات نظیر

وقتی زیبایی‌های آفرینش را می‌بینیم، وقتی سبزه‌ها، گل‌ها، درختان، آسمان آبی یا پر ستاره را با شگفتی و اعجاب مرور می‌کنیم و یا بر ساحل دریا، یا رودخانه می‌نشینیم، وقت خود را تلف نکرده‌ایم. اینها جزء زندگی است مخصوصاً اگر با تأمّل و فکر و عبرت همراه باشد.

نکات دستوری و آرایه های ادبی:

سبزه ها، گل ها و درختان  ß  مراعات نظیر

ساحل، دریا، رودخانه  ß  مراعات نظیر

زندگی، همین لحظه‌هاست و از دست دادن فرصت‌ها جز غصّه و اندوه چیزی همراه ندارد.

این سخن زیبای نهج‌البلاغه، یادمان باشد: «فرصت‌ها مثل گذشتن ابرها می‌گذرند، فرصت‌های خوب و عزیز را دریابید».

نکات دستوری و آرایه های ادبی:

فرصت ها  ß  نهاد

مثل  ß  حرف اضافه

گذشتنِ ابرها  ß  متمم

می گذرند  ß  فعل

معنا و مفهوم:

«فرصت ها مثل گذشتن ابرها می گذرند، فرصت های خوب و عزیز را دریابید». وقت ها و زمان ها مانند ابرها به سرعت می گذرند و می روند؛ وقت های باارزش را درک کنید (قدرفرصت ها را بدانید).

عباس اقبال آشتیانی:

از محققان و نویسندگان معاصر است. از آثار او می توان به «تاریخ مغول» و «وزراء سلاجقه» اشاره کرد.

حکیم عمر خیام:

ریاضیدان، ستاره شناس و شاعر بزرگ قرن پنجم است. در نیشابور می زیست و از بزرگترین شاعران پارسی گوی است. خیام را می توان بزرگترین رباعی سرای ایران نامید.

ابیات متن «روان خوانی: سفرنامۀ اصفهان» و معنی ابیات:

روان خوانی

سفرنامۀ اصفهان

• کتاب: قصه های مجید
• نویسنده: هوشنگ مرادی کرمانی

به دریا بنگرم دریا تو بینم                     به صحرا بنگرم صحرا تو بینم

به هرجا بنگرم کوه و در و دشت                        نشان از قامت رعنا تو بینم

خدایا به دریا نگاه می کنم و تو را می بینم. به صحرا نگاه می کنم تو را می بینم. (یعنی خدا همه جا هست)

خدایا به کوه و بیابان و دشت که نگاه می کنم،‌ همه جا نشانه ای از قد و بالای زیبای تو می بینم.

نکات دستوری و آرایه ادبی:

از کوره در رفتن  ß  کنایه از عصبانی شدن

از زبان افتادن  ß  کنایه از ناتوانی در سخن گفتن

خواب به چشمم نیامد  ß  کنایه از اینکه نتوانستم بخوابم

هفت پادشاه را خواب دیدن  ß  کنایه از خواب عمیق

تو ذوق کسی زدن  ß  کنایه از ناامید و مأیوس کردن

لب و لوچه توی هم رفتن  ß  کنایه از اخم کردن و ناراحت شدن

پرپر زدن  ß  کنایه از بی قراری و بی تابی و عشق و علاقه

مخ کسی عیب کرده  ß  کنایه از دیوانه شده

سر به فلک کشیده  ß  کنایه از بسیار بلند

جا خوردن  ß  کنایه از تعجب کردن

هوشنگ مرادی کرمانی:

هوشنگ مرادی کرمانی در سال 1323در روستای سیرج کرمان به دنیا آمد. وی نویسندگی را از سال 1339 شروع کرد. مهمترین آثار این نویسنده توانای کشورمان عبارتند از: قصه های مجید، بچه های قالی باف خانه، نخل، داستان آن خمره، مشت بر پوست، تنور، کوره، مهمان مامان، مربای شیرین، لبخند انار.

معنی واژگان درس «زندگی همین لحظه هاست»:

دانش زبانی: فعل اسنادی:

دانش زبانی

فعل اسنادی

فعل اسنادی:

به این جمله ها توجه نمایید:

1) علی کفش های جدیدش را پوشید.

2) کشاورزان گندم کاشتند.

3) شاگردان خوشحال شدند.

4) هوا سرد است.

5) مریم معلم مدرسه بود.

چنان که می بینید فعل جمله اول و دوم انجام کاری را نشان می دهند (کار پوشیدن و کاشتن)، اما فعل های جمله های سوم، چهارم و پنجم وقوع کاری را نشان نمی دهند بلکه تنها برای نسبت دادن چیزی به چیز دیگر به کار می روند. برای مثال در جمله سوم «خوشحالی» به شاگردان و در جمله چهارم سردی» به هوا نسبت داده شده است.

به فعل هایی مانند «شد»، «است» و «بود» که برای نسبت دادن چیزی به چیزی به کار می روند، فعل «اسنادی» می گویند.