نمونه سوالات فصل 14 مطالعات اجتماعی هشتم همراه با جواب تشریحی

1. تأثیر در تحولات ایران و سایر سرزمین های اسلامی
2. وسعت قلمرو

برگرفته از سامانیان و غزنویان - البته تشکیلات آن دوره ها نیز برگرفته از نظام اداری و حکومتی ایران باستان بود.

در رأس حکومت سلجوقی، سلطان قرار داشت در آن دوره، خلیفه عباسی بیشتر ریاست معنوی و دینی داشت و قدرت سیاسی و نظامی در اختیار سلاطین بود.

سلاطین سعی می کردند برای مشروعیت بخشیدن به حکومت خود و جلب نظر مردم، خود را مطیع و پشتیبان دستگاه خلافت نشان دهند.

اگرچه شاهان در امور مختلف با وزرا مشورت می کردند اما رأی و نظر آنها مافوق همه بود. در این دوره نیز سلاطین با ظلم و خودکامگی حکومت می کردند و منتقدان و مخالفان خود را به سختی مجازات می کردند سلاطین زندگی پر تجملی داشتند و صاحب املاک و ثروت زیادی بودند.

سلجوقیان، مردمانی گله دار (دامدار) و بیابا نگرد بودند که با زور شمشیر، امور سیاسی و نظامی را در اختیار گرفتند، آنها از شهرنشینی و کشورداری بی خبر بودند و برای اداره قلمروِ پهناور خود ناگزیر شدند از وزیران ایرانی استفاده کنند.

عمیدالملک کُندری - وزیر سلطان طغرل نقشی مؤثر در موفقیت های این سلطان داشت.

خواجه نظام الملک - وزیر آلب ارسلان و ملک شاه نیز چنان قدرت و نفوذی داشت که کمتر کاری بدون صلاح دید و مشورت او انجام می گرفت.

وزیران

از نظر گسترش دانش و هنر و ادب

مدارس نظامیه - مهم ترین آنها نظامیه های نیشابور، اصفهان و بغداد بودند او اموال و املاک زیادی را وقف این مدارس کرد.

به مدرسان، مدیران و کارکنان نظامیه ها، حقوق پرداخت می شد این مدارس، مقررات خاصی داشتند و استادان و شاگردان با دقت خاصی گزینش می شدند و رقابت شدیدی برای رسیدن به مقام استادی در این مدارس وجود داشت.

امام محمد غزالی، عاِلم بزرگ ایرانی از استادان نظامیه بود.

سعدی، شاعر معروف نیز از دانش آموختگان مدارس نظامیه بود.

خراسان - زیرا در آن زمان در شهرهای خراسان بیش از سایر مناطق ایران مدرسه وجود داشت.

در هر سه دوره زبان و ادب فارسی مورد توجه و حمایت قرار گرفت و روز به روز علاقه به گسترش این زبان بیشتر شد زبان فارسی با حمله محمود غزنوی در هند، و با توسعه قلمرو توسط سلجوقیان در آسیای صغیر رواج یافت به دنبال تغییر زبان از عربی به فارسی برای نوشتن نامه ها و فرمان های حکومتی در ٔ دوره سلجوقی تعداد بیشتری از مورخان و دانشمندان علاقه مند به نوشتن کتاب های خود به زبان فارسی شدند (در قرن های پنجم و ششم هجری، زبان ترکی که زبان فرمانروایان بود، نیز در ایران رواج پیدا کرد و برخی از واژه های آن به زبان فارسی راه یافت).

آرامش و رونق بازرگانی، سبب گسترش شهر و شهرنشینی و به وجود آمدن شهرهای بزرگ و پرجمعیت شد.

پایتخت های: سلجوقیان ری، نیشابور و اصفهان

خود شکوفایی اوج در ساختن مساجد ایرانی، ابتکار خاصی به کار رفت و حیاط و چهار ایوان اطراف آن معمول گردید در ساختن انواع گنبدها، برج ها و مناره ها، کاروانسراها و مدارس نیز الگوهای جدیدی در معماری به کار گرفته شد. در قرن های پنجم تا هفتم هجری، «آجرکاری» و «کاشی کاری» در بناها به اوج زیبایی و شکوفایی رسید، کاشی کاری از ابتکارات مهم معماران ایرانی برای تزئین بناها بود.

1. ظروف زرین فام یا طلایی که با نقش و نگا رهای مختلف تزئین شده
2. ساختن جلد کتاب از چرم و نقش انداختن بر روی آن
3. ساختن ظروف سفالین لعاب دار و بدو ن لعاب
4. خوشنویسی
5. فلزکاری
6. تذهیب

خلیفهٔ عباسی بیشتر ریاست معنوي و دینی داشت و قدرت سیاسی و نظامی در اختیار سلاطین بود.

براي مشروعیت بخشیدن به حکومت خود و جلب نظر مردم

سلاطین با ظلم و خودکامگی حکومت می کردند و منتقدان و مخالفان خود را به سختی مجازات می کردند سلاطین زندگی پر تجملی داشتند و صاحب املاك و ثروت زیادي بودند.

با سیاست و کفایت وزیران ایرانی

زیرا سلجوقیان مردمانی گله دار و بیابان گرد بودند که با زور شمشیر، امور سیاسی و نظامی را در اختیار گرفتند و از شهرنشینی و کشور داري بی خبر بودند.

1. عمیدالملک کُندري
2. خواجه نظام الملک

آن ها نقش مهمی در ادارهٔ حکومت سلجوقی داشتند و در نتیجهٔ مدیریت آنها، اوضاع اقتصادي و فرهنگی بهتر شد و کشاورزي، بازرگانی،صنعت، هنر و معماري رشد زیادي کرد.

الف) خواجه نظام الملک

ب) نیشابور، اصفهان و بغداد

ج) به مدرسان، مدیران و کارکنان نظامیه ها، حقوق پرداخت می شد این مدارس، مقررات خاصی داشتند و استادان و شاگردان با دقت خاصی گزینش می شدند و رقابت شدیدي براي رسیدن به مقام استادي در این مدارس وجود داشت.

د) امام محمد غزالی که یکی از عالمان بزرگ ایرانی بود.

ه) سعدي، شاعر معروف

با لشکرکشی هاي محمود غزنوي و جانشینانش به هندوستان

با حمله سلجوقیان به سمت غرب

ري، نیشابور و اصفهان

ساختن ظروف سفالین لعاب دار و بدون لعاب و ظروف زرین فام یا طلایی که با نقش و نگارهاي مختلف تزئین شده.

خوشنویسی، تذهیب و ساختن جلد کتاب از چرم و نقش روي آن

سلجوقيان هم به سبب تأثيري كه در تحولات ايران و ساير سرزمين هاي اسلامي و هم به سبب وسعت قلمروشان، اهميت بيشتري داشتند.

سلجوقيان تشكيلات اداري و حكومتي خود را بر اساس تشكيلاتي كه از سامانيان و غزنويان به جاي مانده بود، پايه گذاري كردند. البته تشکیلات آن دوره ها نيز بر گرفته از نظام اداري و حكومتي ايران باستان بود و در هر دوره تغييراتي نيز در آن پديد مي آمد.

سعي مي كردند خود را مطيع و پشتيبان دستگاه خلافت نشان دهند.

با ظلم و خود كامگي حكومت مي كردند و منتقدان و مخالفان خود را به سختي مجازات مي كردند سلاطين زندگي پر تجملي داشتند و صاحب املاك و ثروت زيادي بودند.

با سياست و كفايت وزيران ايراني به دست آورده بود.

سلجوقيان مردماني گله دار و بيابان گرد بودند كه با زور شمشير، امور سياسي و نظامي را در اختيار گرفتند ، آنها از شهرنشيني و كشورداري بي خبر بودند و براي اداره قلمرو پهناور خود ناگزير شدند از وزيران ايراني استفاده كنند.

وزير سلطان طُغرِل بود كه نقشي موثر در موفقيت هاي او داشت.

وزير آلب ارسلان و ملكشاه بود، او چنان قدرت و نفوذي داشت كه كمتر كاري بدون صلاح ديد و مشورت او انجام مي گرفت.

در نتيجه تدبير و مديريت اين وزيران، اوضاع اقتصادي و فرهنگي بهتر شد و كشاورزي، بازرگاني، صنعت، هنر و معماري رشد زيادي كرد.

تنظيم رابطه ي سلطان با خليفه و ديگر فرمانروايان

از نظر گسترش دانش و هنر و ادب

خواجه نظام الملك مدارسي در شهرهاي مختلف بنيان گذاشت كه همگي آنها نظاميه خوانده مي شدند و مهم ترين آنها نظاميه هاي نيشابور، اصفهان و بغداد بودند.

در مدارس نظاميه به مدرسان، مديران و كاركنان نظاميه ها، حقوق پرداخت مي شد  اين مدارس مقررات خاصي داشتند و استادان و ا شگردان با دقت خاصي گزينش مي شدند و رقابت شديدي براي رسيدن به مقام استادي در اين مدارس وجود داشت.

لشكركشي هاي محمود غزنوي و جانشينانش به هندوستان، موجب زبان فارسي در زبان فارسي در آن ديار شد.

نامه ها و فرمان هاي حكومتي و دفترهاي ديواني از عربي به فارسي تغيير كرد به دنبال آن تعداد بيشتري از مورخان و دانشمندان علاقه مند به نوشتن كتاب هاي خود به زبان فارسي شدند.

به سبب آرامش و رونق بازرگاني

ري ، نيشابور و اصفهان كه پايتخت هاي سلجوقيان بودند از شهرهاي آباد آن دوره محسوب مي شدند.

درساختن مساجد ايراني ابتكار خاصي به كار رفت و حياط و چهار ايوان اطراف آن معمول گرديد در ساختن انواع گنبدها، برج ها و مناره ها، كاروانسراها و مدارس نيز الگوهاي جديدي در معماري به كار گرفته شد.

ساختن ظروف سفالين لعاب دار و بدون لعاب و ظروف زرين فام يا طلايي كه با نقش و نگار هاي مختلف تزئين شده از جلوه هاي مهم هنر دوره سلجوقي بود.

فلز كاري، خوشنويسي، تذهيب و ساختن جلد كتاب از چرم و نقش انداختن بر روي آن نيز گسترش يافته بود.

سلطان

وزارت

امام محمد غزالي

سعدي

خراسان

تركي – فرمانروايان

كاشي كاري

كاشي كاري

سامانیان و غزنویان

ایران باستان

برای مشروعیت بخشیدن به حکومت خود و جلب نظر مردم

وزارت وزیران

زیرا آنان مردمانی گله دار و بیابان گرد بودند که با زور شمشیر امور سیاسی و نظامی را دراختیار گرفتند آنها با شهر نشینی و کشور داری آشنا نبودند.

عمید الملک کندری

آلب ارسلان و ملک شاه

تنظیم رابطه سلطان با خلیفه و دیگر فرمانروایان

در این دوره مدارس نظامیه زیادی در ایران ساخته شد که توانست دانشمندان و شاعران بزرگی را تربیت کند زمینه پیشرفت دانش و زبان فارسی را فراهم کند و نامه های اداری نیز به زبان فارسی نوشته شد.

سلجوقیان

به سبب آرامش و رونق بازرگانی

ری – اصفهان – نیشابور

آجر کاری و کاشی کاری

ساختن ظروف سفالین لعاب دار و بدون لعاب و ظروف زرین فام یا طلایی با نقش های تزئین شده.

تأثیری که در تحولات ایران و سایر سرزمین های اسلامی و هم به سبب وسعت قلمروشان، اهمیت بیشتری داشتند.

از سلسله های سامانیان و غزنویان بود البته تشکیلات آن دوره نیز برگرفته از نظام اداری حکومتی ایران باستان بود و در هر دوره تغییراتی در آن پدید می آمد.

خلیفه عباسی ریاست معنوی و دینی داشتند و قدرت سیاسی و نظامی در اختیار سلاطین بود.

اگر چه شاهان در امور مختلف با وزیران مشورت می کردند اما رأی آنها مافوق همه بود و با ظلم و خودکامگی حکومت می کردند و منتقدان و مخالفان خود را به سختی مجازات می کردند. سلاطین زندگی پر تجملی داشتند و صاحب املاک و ثروت زیادی بودند.

وزارت

وزیر سلطان طغرل بود که نقش موثری در موفقیت های او داشت.

وزیر آلب ارسلان و ملک شاه بود او چنان قدرت و نفوذی داشت که کمتر کاری بدون صلاحدید و مشورت او انجام می گرفت.

نقش مهمی داشتند و در نتیجه تدبیر و مدیریت آنها اوضاع اقتصادی و فرهنگی بهتر شد و کشاورزی بازرگانی، صنعت، هنر و معماری رشد زیادی کرد.

از وظایف مهم وزیران بود.

به مدرسان، مدیران و کارکنان نظامیه ها حقوق پرداخت می شد. این مدارس مقررات خاصی داشتند و استادان و شاگردان با دقت خاصی گزینش شدند و رقابت شدیدی برای رسیدن به مقام استادی در این مدارس وجود داشت.

از نظر گسترش دانش، هنر و ادب

مدارس نظامیه - مهمترین آنها در شهرهای نیشابور، اصفهان و بغداد

خواجه نظام الملک مدارسی در شهرهای مختلف بنیان گذاشت که همگی آنها نظامیه خوانده.

امام محمد غزالی و سعدی

خراسان

در این دوران زبان و ادب فارسی مورد توجه و حمایت قرار گرفت و روز به روز علاقه به گسترش این زبان بیشتر شد.

لشکر کشی های سلطان محمود غزنوی و جانشینانش به هندوستان

عربی - فارسی

پنجم و ششم

آرامش و رونق بازرگانی

ری، نیشابور و اصفهان

معماران ایرانی در دوره سلجوقیان، بناهای زیبایی در ایران ساختند و معماری به اوج شکوفایی خود رسید.

حیاط و چهار ایوان اطراف آن معمول گردید. در ساختن انواع گنبدها برج ها مناره ها کاروانسراها و مدارس نیز الگوهای جدیدی در معماری به کار گرفته شد.

ساختن ظروف سفالین لعاب دار و بدون لعاب و ظروف زرین فام یا طلایی که با نقش و نگار مختلف تزئین شده از جلوه های مهم این دوره بود.

کاشی کاری

فلزکاری، خوشنویسی، تذهیب و ساختن جلد کتاب از چرم و نقش انداختن بر روی آنها

ایران باستان

سلجوقی

طُغرِل

سلطان

اسلام

خراسان

مغول ها

فارسی

پنجم- ششم

کاشی کاري

سلجوقی

آجرکاري-کاشی کاري