جواب اندیشه و تحقیق صفحه 81 درس 8 دین و زندگی دهم انسانی (آهنگ سفر)

انسان مؤمن به این دلیل باید برنامه مراقبت داشته باشد که از عهد و پیمانی که با خدا بسته است، محافظت کند.

درس توضیح می‌دهد که:

عهدی که انسان می بندد، مانند نوزادی است که نیاز به مراقبت دارد تا آسیب نبیند. گذشت زمان و مشغول شدن به امور دیگر، آفاتی هستند که می‌توانند باعث از هم گسیختن تصمیم‌ها و فراموشی عهد شوند. بنابراین، مراقبت لازم است تا انسان در مسیر وفای به عهد خود ثابت قدم بماند و دچار سستی یا غفلت نشود.

این برنامه (مراقبت) چیست؟

برنامه مراقبت، یک فرآیند « زیر نظر گرفتن و توجه دائمی» به اعمال و تصمیم‌ها است. این برنامه شامل دو کار اصلی است:

جلوگیری از غفلت: فرد باید مراقب باشد که امور دیگر او را به خود مشغول نکنند و باعث نشوند که از تصمیم و عهد خود غافل شود.

رفع موانع: فرد باید فعالانه بکوشد تا عواملی را که سبب سستی در اجرای تصمیمش می‌شوند، شناسایی کرده و از سر راه بردارد.

2. «محاسبه» یعنی چه؟

محاسبه مرحله‌ای است که بعد از «مراقبت» انجام می‌شود. به این معناست که:

ارزیابی وفاداری به عهد: بررسی کنی که چقدر در انجام عهد و پیمانی که با خدا بسته‌ای، موفق بوده‌ای.

شناسایی عوامل: بفهمی که چه عواملی باعث موفقیت تو شده‌اند و چه عواملی مانع یا باعث عدم موفقیت تو

بوده‌اند.

حساب‌کشی از خود: همانطور که پیامبر اکرم (ص) فرمودند، به حساب خودت رسیدگی کنی، قبل از آنکه در

قیامت به حسابت رسیدگی شود. امام علی (ع) نیز «زیرک‌ترین انسان» را کسی می‌داند که «از خود و عمل

خود برای بعد از مرگ حساب بکشد»

2. چگونه باید آن را انجام داد؟

درس، روش‌های بسیار عملی و زمان‌بندی‌شده‌ای را پیشنهاد می‌دهد:

ارزیابی روزانه: بهتر است در پایان هر شب، حدود چهار تا پنج دقیقه به کارهایی که در آن روز انجام داده‌ای

فکر کنی و آن‌ها را یکی‌یکی از نظر بگذرانی.

ارزیابی هفتگی و سالانه: همچنین خوب است در پایان هر هفته به حساب آن هفته و سالی یک بار (مثلاً در شب‌های قدر) به برنامهٔ سالانه‌ات رسیدگی کنی.

گفت‌وگو با نفس: مانند روشی که امام علی (ع) آموزش دادند، شب‌هنگام به خودت برگردی و بپرسی: «ای نفس... خدا درباره این روز از تو خواهد پرسید... آیا به یاد او و سپاس از او بودی؟ آیا گره از کار مؤمنی گشودی؟.»...

واکنش به نتیجه:

اگر موفق بودی: خدا را سپاس بگویی و شکرگزار باشی.

اگر سستی کرده بودی: خودت را سرزنش کنی، از خداوند طلب بخشش و استغفار کنی و با تصمیمی قوی‌تر، دوباره عهد ببندی.

3. نتیجهٔ آن چیست؟

انجام محاسبه، آثار بسیار ارزشمندی دارد که در احادیث امام علی (ع) در درس به آن‌ها اشاره شده است:

شناختن عیب‌ها.

آگاهی از گناهان (و فراموش نکردن آن‌ها.)

دوری کردن از گناه.

اصلاح کردن عیب‌ها.

اصلاح نفس (که نتیجهٔ کلی محاسبه است.)

رسیدن به سعادتمندی.

مراقبان اصلی انسان چه کسانی هستند؟

بر اساس متن درس، مراقبان اصلی انسان «فرشتگانی» هستند که خداوند آنها را مأمور کرده است. در آیات ابتدای درس (سوره ق) از آنها با نام‌های «رقیب عتید» (مراقب آماده) و «متلقیان» (دو دریافت کننده) یاد شده است.

2. چرا آنها ما را زیر نظر دارند؟

آنها به این دلیل ما را زیر نظر دارند تا اعمال آشکار و پنهان ما را ثبت کنند.

درس توضیح می‌دهد که این فرشتگان خودِ اعمال ما را نگه می‌دارند تا در دادگاه قیامت، که سرنوشت ابدی ما در آن مشخص می‌شود، آن اعمال را عرضه (ارائه) نمایند.

پاسخ

آدم‌های مصمم (دارای عزم قوی):

بر هدف خود استوار و ثابت قدم هستند.

در برابر سختی‌ها، شکیبایی و تحمل بالایی دارند.

کارهای بزرگ را می‌توانند به انجام برسانند.

با قدرت به سوی هدف قدم برمی‌دارند و سرنوشت را به دست حوادث نمی‌سپارند.

آدم‌هایی که در تصمیم سستی می‌ورزند (دارای عزم ضعیف):

در برابر تندباد حوادث و مشکلات تاب نمی‌آورند.

مشکلات راه، آنان را به عقب‌نشینی وادار می‌کند.

سرنوشت خود را به دست حوادث می‌سپارند.