گام به گام خودارزیابی صفحه 21 درس تاریخ ادبیات قرن های دوازدهم و سیزدهم (دورۀ بازگشت و بیداری) علوم و فنون ادبی (3)

1- چه عواملی در ایجاد نهضت بازگشت ادبی مؤثر بودند؟

2- مهم ترین عوامل فرهنگی و اجتماعی مؤثر بر ادبیات عصر بیداری را بررسی کنید.

3- درون مایه های ادبیات فارسی در دوران بیداری را بیان کنید.

4- ویژگی های شعر هر یک از شاعران زیر را بنویسید.

فرخی یزدی، عارف قزوینی، ایرج میرزا

5- در شعر دورۀ بیداری از نظر زبانی چه تحولاتی دیده می شود؟

6- نثر فارسی در دورۀ بیداری چه تحولاتی یافت؟

7- دو تن از پیش گامان رمان نویسی قبل از مشروطه را نام ببرید و از هر کدام اثری بنویسید.

8- توضیح دهید قائم مقام فراهانی در حوزۀ نثر فارسی چه جایگاهی دارد؟

1- الف) تاراج کتابخانه اصفهان که نتیجه آن دسترسی مردم به کتابخانه سلطنتی و ارتباط دوباره اهل ذوق با ادب کهن بود.

ب) توجه به ادبیات در دربار قاجار و رونق شاعری و مدح شاهان

پ) تضعیف جامعه بر اثر شکست ایران از روسیه تزاری، که منجر به تضعیف پایه های فرهنگی و پایین آمدن سطح دانش ادبی مردم شد و اهل شعر و هنر را، به جای خلاقیت و آفرینش شیوه های نو، به تقلید از گذشتگان وادار کرد.

2- می توان به تاثیر جنگ نافرجام ایران و روس و توجه مردم به واقعیت ها و امکانات فنی دنیای جدید، اعزام دانشجو به خارج از کشور، رواج صنعت چاپ در روزنامه نویسی و ترجمه و نشر کتاب های غربی و همچنین، تاسیس مدرسه دارالفنون اشاره کرد.

3- شاخص ترین درون مایه های شعر فارسی در عصر بیداری اندیشه های آزادی خواهانه و وطنی، مبارزه با استبداد و استعمار و قانون خواهی است.

4- فرخی یزدی: از شاعران آزادی خواه دوره بیداری است. او تحت تاثیر شعرایی چون مسعود سعد و سعدی بود. اندیشه های آزادی خواهانه و وطنی در شعرش باعث شد که در نهایت، جانش را فدای آزادی کند.

عارف قزوینی: شاعر و موسیقی دان عهد مشروطه که تصنیف ها و ترانه های میهنی وی در برانگیختن مردم و آزادی خواهی نقش داشت.

شعر او ساده و دور از پیچیدگی بود. وی از دردمندترین سرایندگان عصر بیداری است.

ایرج میرزا: ماهر در سرودن اشعار ساده و روان با بهره گیری تعبیرات عامیانه و اندیشه های نوگرایانه و ترجمه از شعر های غربی؛ در طنز و هجو و هزل نیز دستی داشت.

5- در این دوره ادبیات – خصوصا شعر – برای آن که بتواند با توده مردم ارتباط برقرار کند. زبان محاوره را برگزید تا قابل فهم تر باشد و مفاهیم جدید را با زبانی ساده انتقال دهد. به این ترتیب نهضت ساده نویسی همراه با نهضت آزادیخواهی شکل گرفت و نویسندگان و شاعران مظاهر استبداد و استعمار را نقد می کردند و برای بیان دیدگاه خود زبان ادبی را برمی گزیدند. شعر از نظر آنان بیان زیبای واقعیات و وسیله ای برای بهبود زندگی بود که از طریق روزنامه ها و مطبوعات در اختیار مردم قرار می گرفت.

6- تحولات نثر فارسی در دوره بیداری، حرکتی به سمت سادگی و بی پیرایگی همراه با رواج روزنامه نگاری، ترجمه و توجه به ادبیات داستانی است؛ از جمله قالب های مورد توجه در حوزه ادبیات داستانی نیز می توان به رمان، نمایشنامه و داستان اشاره کرد.

7- محمدباقر میرزا خسروی؛ نام اثر: شمس و طغرا / میرزا حسن خان بدیع؛ نام آثار: شمس الدین و قمر، داستان باستان.

8- از معروفترین نویسندگان و سیاست مداران بزرگ دوره بیدارری است که علاوه بر خدمات و اقدامات بزرگ سیاسی، در ابیات زیر بسیار موثر بود. او با تغییر سبک نگارش، تکلف را در نثر از بین برد و مسائل عصر را با کاربرد زبان و اصلاحات رایج و آمیخته به شعر و ضرب المثل های لطیف، به سبک گلستان سعدی نوشت و موجب اقبال عامه به نثر گردید. عبارات کوتاه او نیز گاه موزون و مسجع اند. قائم مقام احیاکننده نثر فارسی است و «منشآت» مهمترین اصر اوست.