گام به گام معنی شعر صفحه 46 درس نی‌نامه فارسی (3)

1) بشنو این نی چون شکایت می‌کند                از جدایی‌ها حکایت می‌کند

2) کز نیستان تا مرا ببریده اند                        در نفیرم مرد و زن نالیده اند

3) سینه خواهم شرحه شرحه از فراق              تا بگویم شرح درد اشتیاق

4) هر کسی کاو دور ماند از اصل خویش          بازجوید روزگار وصل خویش

5) من به هر جمعیّتی نالان شدم                   جفت بدحالان و خوش حالان شدم

6) هر کسی از ظنّ خود شد یار من                 از درون من نجُست اسرار من

7) سِرّ من از ناله من دور نیست                     لیک چشم و گوش را آن نور نیست

8) تن ز جان و جان ز تن مستور نیست           لیک کس را دید جان دستور نیست

9) آتش است این بانگ نای و نیست باد          هر که این آتش ندارد، نیست باد

10) آتش عشق است کاندر نی فتاد                 جوشش عشق است کاندر می ‌‌فتاد

11) نی، حریف هر که از یاری برید                   پرده‌هایش پرده‌های ما درید

12) همچو نی زهری و تریاقی که دید؟             همچو نی دمساز و مشتاقی که دید؟

13) نی، حدیث راه پر خون می‌کند                  قصه‌های عشق مجنون می‌کند

14) محرم این هوش جز بی هوش نیست        مر زبان را مشتری جز گوش نیست

15) در غم ما روزها بیگاه شد                         روزها با سوزها همراه شد

16) روزها گر رفت، گو رو، باک نیست             تو بمان، ای آن که جز تو پاک نیست

17) هر که جز ماهی، ز آبش سیر شد            هر که بی روزی است، روزش دیر شد

18) درنیابد حال پخته هیچ خام                     پس سخن کوتاه باید، والسّلام

1) هنگامی که نی بانگ بر می‌آورد و از درد دوری و جدایی خود گله می‌کند به آن گوش فرادار.

2) از زمانی که مرا از نیستان (عالم معنا) و خاستگاهم جدا کرده اند، همۀ هستی از سوز و جانگداز من به ناله و زاری درآمده اند.

3) برای بازگفت درد اشتیاقم، شنونده‌ای می‌خواهم که دوری از یار را آزموده باشد و دلش از درد و داغ جدایی سوخته باشد.

4) هر کسی از جایگاه و میهن اصلی خویش دور مانده باشد، پیوسته در آرزوی رسیدن به جایگاه اصلی خود است.

5) من ناله عاشقانه ام را برای همۀ انسان‌ها سر داده ام و با رهروان کندرو و تندرو همراه گشته ام.

6) هرکس در حد فهم خود و از روی گمان و پندارش با من همراه و یار شود؛ حقیقت حال مرا درنمی یابد.

7) رازهای من در ناله‌های من نهفته است؛ امّا با چشم و گوش و حواس ظاهری نمی‌توان به حقیقت این ناله پی برد.

8) اگرچه جان و تن بسیار به هم نزدیک اند و هیچ یک از دیگری پوشیده نیست؛ امّا هر چشمی توانایی دیدن جان را ندارد.

9) آوازی که از این نی(مولانا) برمی خیزد، آتش عشق است و باد بی ارزش نیست. در وجود هر کس، آتش عشق راه نیافته باشد، نابود گردد.

10) سوز و گداز آتش عشق است که ناله نی را اثر گذار کرده است. جوشش و شور خم باده نیز از اثر عشق است.

11) نی همدم کسی است که از دلبر خود جدا مانده است. آواز نی، راز عاشقان را آشکار می‌سازد و حجاب‌ها را از مقابل چشم عاشقان برمی دارد تا معشوق راستین را ببینند.

12) نی هم زهر است و هم پادزهر. هم دردآفرین است هم درمان بخش. نی، هم همدم نی نواز است و هم مشتاق وصال.

13) نی داستان پرخطر و دشوار راه عشق را بازگو می‌کند. نی داستان عشق عاشقان راستین را می‌گوید.

14) حقیقت عشق را هر کسی درنمی‌یابد، تنها عاشق (بی هوش) محرم راز عشق است، همان گونه که گوش برای درک سخنانِ« زبان»، ‌ابزار مناسبی است.

15) همه عمر ما با سوز و گداز عاشقانه به پایان رسید و روزگارمان باغم و اندوه گذشت.

16) اگر روزهای عاشق با اندوه سپری شود مهم نیست، ای عشق! تو پایدار و جاودان بمان، زیرا غیر از تو موجود پاکی وجود ندارد.

17) تنها ماهی دریای حق (عاشق) است که از غوطه خوردن در آب عشق و معرفت سیر نمی‌شود. هر کس از عشق بی بهره باشد، ملول و خسته می‌گردد.

18)  کسی که عاشق نباشد حال عاشق راستین را درک نمی‌کند؛ پس بهتر است سخن را کوتاه کنم و به پایان برسانم.