گام به گام گفت و گوی کلاسی صفحه 106 درس مخاطب فعّال یا منفعل! تفکر و سواد رسانه ای دهم

1- چگونه از مخاطب منفعل به فعال تبدیل شویم؟

2- تصویر زیر را در ارتباط مخاطب و رسانه تحلیل کنید.

3- شما تا چه اندازه با پیام های این تصویر موافق هستید؟ چرا؟

1- «مخاطب منفعل» از خود اختیاری در مقابل پیام های رسانه ای نداشته، سهمی در شکل گیری پیام ندارد و آغوش خود را به روی هر پیام و رسانه ای گشوده است و همه پیام در ناخودآگاهش شکل می گیرد. اما «مخاطب فعال» در مقابل پیامهای رسانه ای از خود واکنش نشان می دهد و خودآگاهش را در شکل گیری پیام مشارکت می دهد.

«مخاطب فعال» کسی است که می داند، می خواهد و می تواند که به شکل مناسب و میزان متناسب از رسانه ها بهره برداری کند، در حالی که «مخاطب منفعل» بی برنامه، بی قاعده و بیش از حد، همیشه و همه جا حاضر و ناظر است، او امیر رسانه ها نیست بلکه اسر دست. آنهاست.

دیده‌بانی یا رصد آینده به عنوان دیگر رویکرد آینده‌پژوهی گفت: با استفاده از رصد کردن آینده، نقشه‌های تغییرات در آینده به عنوان خروجی اصلی آینده‌پژوهی به دست می‌آیند.

آینده‌پژوهی فرد را از حالت منفعل و رکود خارج کرده و به یک عنصر فعال تبدیل می‌کند و انسان به عنوان خلیفه‌الله نباید دست بسته و منفعل باشد.

فرد هوشیار و خلاق از علایم و سیگنال‌های ضعیف در جهت پیش‌بینی و شناخت مشکلات در آینده بهره‌مند می‌شود و آینده را بر اساس سه محور تنظیم می‌کند که شامل آینده‌ ممکن، آینده‌ احتمالی و آینده‌ ترجیحی است . دو مورد اول بدون هیچ دخالتی و با حفظ هنجارها آینده پیش‌بینی می‌شود؛ ولی مورد سوم آینده‌ای است که خود ما در ساخت آن نقش داریم و بر اساس ترجیحات ما شکل گرفته است.

خلاقیت، پشتیبانی، جلوگیری از چالش‌ها و استفاده از روش‌های مدیریتی مالتی دیسیپلینی از ارکان اصلی این علم به شمار می‌روند.

آینده‌پژوهی به عنوان یک علم هالستیک و کل‌نگر، همکاری و مشارکت تمامی رشته‌ها اعم از رشته‌های فنی، پزشکی و علوم انسانی را می‌طلبد.

برنامه‌ریزی راهبردی بسیار کوتاه‌مدت‌تر از آینده‌پژوهی است و در طول سه تا پنج سال انجام می‌شود و این در حالی است که مطالعات و پیش‌بینی‌های آینده‌پژوهی گاها تا پنجاه سال نیز صورت می‌گیرد.

پیمان کیهان‌ور، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تبریز نیز در این مراسم بر ضرورت جایگزینی برنامه‌ریزی سنتی با سناریو نویسی تاکید کرد.

منظور از سناریونویسی در نظر گرفتن یکسری مراحل برای به انجام رساندن یک طرح است که از صفر تا صد آن نوشته شده و به تدریج اجرا می‌شود و یک ذهن پویا و فعال همواره در حال سناریو نویسی است.

در مواجهه با آینده دو دیدگاه وجود دارد، اولی آینده را پرتوی از گذشته می‌داند که در آینه‌ آینده بازتاب و نمود پیدا می‌کند و دومین دیدگاه نیز آینده را غیرقابل پیش‌بینی می‌داند.

جهان در هر لحظه در حال تغییر است و آینده‌پژوهی است که ما را در مقابله با این سونامی تغییر یاری می‌رساند.

نگاه حاکم بر آینده‌پژوهی، نگاهی سیستمیک است و این سیستم علاوه بر بررسی تک‌تک اجزا، روابط بین اجزا را نیز پیش‌بینی کرده و در راستای هم‌افزایی و به صورت سینرژیکی عمل می‌کنند.

حال و آینده‌ نزدیک، آینده‌ قریب‌الوقوع، آینده‌ میان‌مدت، آینده‌ بلند مدت و آینده‌ دور از جمله‌ این تقسیم‌بندی‌ها هستند.

آینده‌پژوهی همه‌ عرصه‌ها اعم از اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و صنعتی را نیز تحت‌الشعاع قرار می‌دهد و همچنین طراحی و مهندسی آینده باید در این طرح در راس اهداف قرار بگیرد.

این علم به سخن گفتن از آنچه که از حالت بالقوه به بالفعل تبدیل نشده است، اشاره دارد و طبق قواعد هستی و سنت‌های الهی صورت می‌گیرد.

2- در این هرم هرچه از رسانه های بالاتر آن استفاده کنیم، منفعل تر و هر چه از موارد پایین تر استفاده کنیم، فعال تر خواهیم بود.

3- تصویر درستی است، اما باید این موضوع را هم در نظر گرفت که همه کتاب ها برای تبدیل ما به یک مخاطب فعال مناسب نیستند و همه بازی های رایانه ای هم منجر به منفعل شدن ما نخواهد شد. از این رو باید محتوای رسانه را مورد توجه بیشتر قرار داد.