آموزش جامع ترکیب اضافی و وصفی

ترکیب اضافی و وصفی چیست؟

ترکیب اضافی و وصفی دو نوع ترکیب مهم در زبان فارسی هستند که برای ساختن عبارت‌ها و جملات دقیق‌تر به کار می‌روند. در ادامه به توضیح هر کدام به صورت جداگانه، راه‌های تشخیص و تفاوت‌هایشان می‌پردازیم:

1- ترکیب وصفی:

در ترکیب وصفی، یک اسم (موصوف) با یک صفت توصیف می‌شود. صفت، ویژگی یا حالت موصوف را بیان می‌کند.

ساختار ترکیب وصفی: موصوف + صفت (اسم + ـــِـ + صفت)

مثال‌ها:

الف) کتابِ بزرگ (کتاب موصوف است و بزرگ صفت آن)

ب) گلِ زیبا (گل موصوف است و زیبا صفت آن)

پ) هوایِ سرد (هوا موصوف است و سرد صفت آن)

ت) دانش‌آموزِ کوشا (دانش‌آموز موصوف است و کوشا صفت آن)

۲- ترکیب اضافی:

در ترکیب اضافی، دو اسم به هم اضافه می‌شوند و اسم دوم (مضاف‌الیه) به اسم اول (مضاف) تعلق یا وابستگی دارد.

ساختار ترکیب اضافی: مضاف + مضاف الیه (اسم + ـــِـ + ضمیر)

مثال‌ها:

الف) کتابِ علی (کتاب مضاف است و علی مضاف‌الیه، یعنی کتاب متعلق به علی)

ب) درِ خانه (در مضاف است و خانه مضاف‌الیه، یعنی درِ خانه)

پ) نورِ خورشید (نور مضاف است و خورشید مضاف‌الیه، یعنی نورِ خورشید)

ت) مدیرِ مدرسه (دیر مضاف است و مدرسه مضاف‌الیه، یعنی مدیرِ مدرسه)

راه‌های تشخیص ترکیب وصفی و اضافی:

چندین روش برای تشخیص این دو نوع ترکیب وجود دارد:

الف) روش اول: قرار دادن فعل «است» بین دو کلمه:

* اگر با قرار دادن فعل «است» بین دو کلمه، جمله معنی‌دار و درستی ساخته شود، ترکیب وصفی است.

** اگر با قرار دادن فعل «است» بین دو کلمه، جمله بی‌معنی یا نامفهوم شود، ترکیب اضافی است.

مثال برای وصفی: کتاب بزرگ ← کتاب بزرگ است (معنی‌دار است، پس وصفی است)

مثال برای اضافی: کتاب علی ← کتاب علی است (بی‌معنی است، پس اضافی است)

ب) روش دوم: اضافه کردن «ی» به آخر کلمه اول:

* اگر با اضافه کردن «ی» به آخر کلمه اول، معنی عبارت همچنان درست و مرتبط باشد، ترکیب وصفی است.

** اگر با اضافه کردن «ی» به آخر کلمه اول، معنی عبارت تغییر کند یا نامفهوم شود، ترکیب اضافی است.

مثال برای وصفی: گل زیبا ← گلِ زیبا (معنی درست است، پس وصفی است)

مثال برای اضافی: در خانه ← درِ خانه (معنی تغییر می‌کند و به معنی «درِ مربوط به خانه» تبدیل می‌شود، پس اضافی است)

ج) روش سوم: توجه به معنی و مفهوم:

* در ترکیب وصفی، کلمه دوم (صفت) ویژگی یا حالت کلمه اول (موصوف) را بیان می‌کند.

** در ترکیب اضافی، کلمه دوم (مضاف‌الیه) به کلمه اول (مضاف) تعلق یا وابستگی دارد.

مثال برای وصفی: آسمان آبی (آبی بودن، ویژگی آسمان است)

مثال برای اضافی: دفتر من (دفتر متعلق به من است)

تفاوت‌های اصلی ترکیب وصفی و اضافی: