الف) ویرایش زبانی
١- پرهیز از حذف نادرست فعل به قرینه ی لفظی:
* ماموران سارق را دستگیر و به زندان بردند. (غلط) چون فعل (بروند) را نمی توان بعد از دستگیر آورد.
* آل بویه بغداد را فتح و خلیفه را برکنار و پسرش را به جای او برگماردند. (غلط)
حذف به قرینه هنگامی جایز است که فعل محذوف با فعل موجود مطابق باشد.
* ماموران سارق را دستگیر و به زندان روانه کردند. (صحیح)
* این مسئله بررسی و حل شد. (صحیح)
۲- (را) ی نشانه ی مفعول باید پس از مفعول یا گروه مفعولی بیاید نه پس از جمله ی توضیحی۔
* نتایجی که امروز به دست آمد را گزارش می کنم. (غلط)
* هدیه ی گرانی که برایم خریده بودی را نپسندیدم. (غلط)
* نتایجی را که امروز به دست آمد، گزارش می کنم. (صحیح)
* هدیه ی گرانی را که برایم خریده بودی، پسندیدم. (صحیح)
3- پرهیز از کاربرد شکل گفتاری (نثر شکسته) در نوشته ها مگر در جمله های متناسب با نوع آن و نقل و قول ها.
۴- رعایت صراحت و گویایی در نوشته ها (پرهیز از کژتابی)
* دو برادر و خواهر حافظ کل قرآن شدند. (غلط) معلوم نیست که از دو خانواده اند یا یک خانواده و یا ...
* مریم به خواهرش گفت کتابش گم شده است. (غلط) مرجع «ش» نامشخص است که مریم است یا خواهرش.
* انیشتن، پس از بیست و دو سال زندگی در شهر پرینستون امریکا در گذشت. (غلط) فقط بیست و دو سال زندگی کرد؟ ...
* پرویز دوست بیست ساله ی من است. (غلط) معلوم نیست که بیست سال سن دارد یا سابقه ی دوستی اش بیست ساله است.
۵- (برخوردار بودن برای امور پسندیده به کار می رود، نه منفی
* این آموزشگاه از امکانات کمی برخوردار است. (غلط)
* این بیمار از ضعف فراوانی برخوردار است. (غلط)
به این بیمارستان از چشم انداز زیبایی برخوردار است. (صحیح)
۶- پرهیز از دو کلمه پرسشی در جمله های پرسشی
* آیا چگونه می توان به پاسخ صحیح دست یافت؟ (غلط)
* چگونه می توان به پاسخ ضحیح دست یافت؟ (صحیح)
7- پرهیز از تکرار فعل
* در کلاس هم میز هست هم تخته هست. (غلط)
* در کلاس هم میز هست هم تخته. (صحیح)
۸- پرهیز از به کار بردن کلمات و اصطلاحات غیرفارسی
* على كلّ حال ← در هر حال / سیستم ← سامانه / پروژه ← طرح / کنفرانس ← گردهمایی
۹- پرهیز از بکار بردن قواعد عربی در فارسی:
افزودن علائم جمع عربی (ون، ین، ات) بر روی کلمات فارسی غلط است:
* داوطلبین، فرمایشات، آزمایشات، پیشنهادات، فرامین (غلط)
* داوطلبان، فرمایش ها، آزمایش ها، پیشنهادها، فرمان ها (صحیح)
افزودن «یت» مصدر عربی، تنوین، ال، ه علامت مؤنث بر روی کلمات فارسی غلط است:
* رهبریت، منیت، جانا، مالا، دوم، سوما حسب الفرمایش، خانم مدیره محترمه (غلط)
* رهبری، منی، جانی، مالی، ثانيا، ثالثأ حسب الأمر، خانم مدیر محترم (صحیح)
۱۰- جمع بستن جمع های مکسر عربی نادرست است:
* اخبارها، بقولات، افرادها، احوالات، شئونات، مقاتلات (غلط)
۱۱- کاربرد واژه های «بر علیه» و «برله» یا «به له» همیشه غلط است؛
«عليه» به معنی ضد و «له» به معنی به نفع می باشد پس نیازی نیست پیش از آن ها حرف اضافه بیاوریم.
۱۲- افزودن پسوندهای «تر و ترین» بر روی اسم تفضیل نادرست است.
اكبرتر، اعلم ترین، افضل تر و ... (غلط) اکبر: بزرگتر، اعلم: داناتر خودشان معنی صفت تفضیلی یا عالی دارند.
۱۳- به کار بردن واژه ی «انجام پایان» به جای «اجرا: آغاز» غلط است.
* مسکو مایل به انجام طرح خلع سلاح هسته ای است. (غلط)
* مسکو مایل به اجرای طرح خلع سلاح هسته ای است. (صحیح)
۱۴- شامل: اسم فاعل و مشمول: اسم مفعول است و نباید نادرست به کار روند.
* هنوز معلم نشده است چه تعداد از کارمندان شامل این قانون شده اند. (غلط)
* هنور معلوم نشده است چه تعداد از کارمندان مشمول این قانون شده اند. (صحیح)
* شاملین نظام وظیفه به پادگان ها مراجعه کردند. (غلط)
* مشمولین نظام وظیفه به پادگان ها مراجعه کردند. (صحیح)
۱۵- پرهیز از به کار بردن نهاد در جمله هایی که فعل مجهول دارند.
* گلستان توسط سعدی نوشته شد. (غلط)
* مردم عادی توسط تروریست ها کشته شدند. (غلط)
* سعدی گلستان را نوشت. (صحیح)
* تروریست ها مردم عادی را کشتند. (صحیح)
۱۶- پرهیز از به کار بردن حرف اضافه ی نادرست:
* دیدگاه او از دیدگاه روان شناسان متفاوت است. (غلط)
* دروازه بان، توپ را برای مدافع کناری واگذار کرد. (غلط)
حرف اضافه ی «متفاوت بودن» «با» است نه «از»، واگذار کردن ← به / ترسیدن ← از / جنگیدن ← با و ...
۱۷- پرهیز از به کار بردن تکیه کلام ها و واژه های بی مورد
* به قول معروف من امروز خیلی کار دارم. (غلط)
* مسئله ی کوشش برای آزادی تاریخچه ای دراز در طول تاریخ دارد. (غلط)
* به قول معروف «در کار خیر حاجت هیچ استخاره نیست». (صحیح) به قول معروف برای ضرب المثل ها به کار می رود نه جمله های عادی. واژه ی «مسئله» در جمله ی بالا زاید است.
۱۸- پرهیز از واژه های عامیانه:
* یک افسر حفاظت دشمن یک گلوله در کرد و کله ی یکی از مخالفان را زد. (غلط)
* یکی از افسران حافظت دشمن، گلوله ای شلیک کرد که به سر یکی از مخالفان اصابت نمود. (صحیح)
۱۹- پرهیز از حشو (کلام زايد)
سوابق گذشته، فينال پایانی، فینال آخر، حسن خوبی، سنگ حجر الأسود، افراط بیش از حد
* او به مسابقه فینال پایانی راه یافت. (غلط)
* او به مسابقه پایانی راه یافت. (صحیح) فينال خود به معنی مرحله ی پایانی است و یا حجر الاسود خود به معنی «سنگ سیاه» است
پس او سنگ حجر الاسود را لمس کرد غلط است.
۲۰- پرهیز از به کار بردن می باشد» به جای است».
* جوش شیرین و سرکه ترکیبی مناسب جهت از بین بردن لکه ها می باشد. (نامناسب)
* جوش شیرین و سرکه ترکیبی مناسب جهت از بین بردن لکه ها است. (مناسب)
۲۱- پرهیز از به کار بردن «به منظور» به جای «برای» و «به وسیله ی» به جای حرف «با»:
* در گذشته به منظور برطرف کردن درد و نفخ دستگاه گوارش به وسیله ی نعناع بیماران خود را مداوا می کردند. (غلط)
* در گذشته برای برطرف کردن درد و نفخ دستگاه گوارش با نعناع بیماران خود را مداوا می کردند. (صحیح)
ب) ویرایش فتی
موارد زیر که مربوط به ویرایش فنی است به خاطر سپرده شود چون چون در آزمون های سراسری مطرح می شود.
۱) کاربرد درست همزه: سائل ← سائل
۲) استفاده ی درست از نشانه های خط فارسی: بنایی را دیدم و بنایی را دیدم.
۳) جدا نوشتن کلمات مرکبی که سرهم نوشتن آن ها واجب بدخوانی می شود: حاصلضرب ← حاصل ضرب
۴) کامل نوشتن عبارت های دعایی با نوشتن آن ها با نشانه ی اختصاری: پیامبر صلی الله عليه و آله و سلم یا پیامبر (ص)
۵) استفاده ی درست و مناسب از نقش نمای اضافه: اسب سواری ← اسب سواری / لب تشنه ← لب تشنه
۶) استفاده ی درست از «ی» میانجی: سبو آب ← سبویِ آب
۷) تمایز میان «ه، و» بیان حرکت و حرف های «ه، و»: رادیُ ← رادیو / خانِ ← خانه
۸) توجه به املای کلمات هم آوا و کاربرد آن ها: اساس و اثاث / خار و خوار
9) کاربرد «ی» میانجی بزرگ به جای «و» هنگامی که مضاف به مصوت - ختم می شود. مدرسه بزرگ ← مدرسه ی بزرگ
۱۰) رعایت ارتباط موضوعی بندها در نوشته ها
۱۱) رعایت علایم نگارشی در زبان فارسی: نقطه (.) - ویرگول (،) - دو نقطه (:) - علامت سؤال (؟) - علامت تعجب (!) - گیومه («») – نقطه ویرگول (،) - خط فاصله (-) - سه نقطه (.....) - قلاب ([])- کمانک (()) - ممیز (/) - ستاره () - پیکان (←)- ایضا (")- آکلاد ({}) - تساوی (=). هر یک از این علایم در جمله کاربرد خاصی دارد.
۱۲) حذف همزه از آخر کلمات عربی مختوم به «اء»: انشاء ← انشا / صفاء ← صفا