اوزون، شکل دیگر اکسیژن

عنصر اكسیژن به شكل دیگری نیز در هواكره یافت می شود كه به اوزون شهرت دارد. اوزون، گازی با مولكول های سه اتمی در لایه های بالایی هواكره )استراتوسفر) مانند پوششی كرۀ زمین را احاطه كرده، هر چند که مقدار آن در هواكره ناچیز است.

دگر شكل (آلوتروپ (به هر یک از شكل های مولکولی یا بلوری یک عنصر گفته می شود.

در مولكول اوزون سه پیوند اشتراکی وجود دارد. هنگامی كه تابش پرانرژی فرابنفش به این مولكول می رسد، پیوند اشتراکی بین دوتا از اتم های اكسیژن می شكند و مولكول اوزون به یك اتم اكسیژن و یک مولكول اكسیژن تبدیل می شود. ذره های تولید شده می توانند دوباره در واكنش با یكدیگر، مولكول اوزون را تولید كنند اما در این واكنش، مقداری انرژی به شکل تابش فروسرخ آزاد می شود. با تكرار پیوستۀ این دو واكنش، لایۀ اوزون بخش قابل توجهی از تابش فرابنفش را جذب می کند و تابش های كم انرژی تر فروسرخ را به زمین گسیل می دارد.

اوزون در لایۀ تروپوسفر نیز یافت می شود. از آنجا كه اوزون از اكسیژن واكنش پذیرتر است، این ماده، آلاینده ای سمی و خطرناك به شمار می آید به طوری كه وجود آن در هوایی كه تنفس می كنیم، سبب سوزش چشمان و آسیب دیدن ریه ها می شود. به دیگر سخن در تروپوسفر با نقش زیان بار و مضر اوزون مواجه هستیم در حالی كه در استراتوسفر، نقش مفید و محافظتی اوزون آشكار است.

گاز نیتروژن به عنوان اصلی ترین جزء به طور معمول با اكسیژن واكنش نمی دهد. تنها هنگام رعد و برق این دو گاز در هوا تركیب شده و به اكسیدهای نیتروژن تبدیل می شوند.

\({N_2}(g) + {O_2}(g) \to 2NO(g)\)

\(2NO(g) + {O_2}(g) \to 2N{O_2}(g)\)

در هوای آلودۀ شهرهای صنعتی و بزرگ، به مقدار قابل توجهی اكسیدهای نیتروژن وجود دارد. در واقع این گازها از واكنش گازهای نیتروژن و اكسیژن درون موتور خودرو در دمای بالا به وجود می آیند. از آنجا كه گاز نیتروژن دی اكسید به رنگ قهوه ای است، هوای آلوده کلان شهرها اغلب به رنگ قهوه ای روشن دیده می شود. در این هوای آلوده و در حضور نور خورشید، واکنش زیر رخ می دهد و مقداری گاز اوزون تولید می گردد. این اوزون، همان اوزون تروپوسفری است.

\(N{O_2}(g) + {O_2}(g) \to Sunlight \to NO(g) + {O_3}(g)\)

Sunlight به معنی نور خورشید می باشد.