درسنامه کامل دین و زندگی یازدهم فصل 6 پیشوایان اسوه

(لقد کان لکم فی رسول الله اسوة حسنة)

پیامبر (ص) ابتدا مدت 13 سال در مکه و بعد مدت 10سال در مدینه مردم را هدایت کرد و در همه ابعاد به خصوص رهبری الگو و اسوه شد. حضرت علی (ع) نیز طبق دستورات قرآن و سنت پیامبر (ص) اصلاحات مهمی را در جامعه ایجاد کرد.

تلاش برای برقراری عدالت و برابری

محبت و مدارا با مردم

سخت کوشی و دلسوزی در هدایت مردم

مبارزه با فقر و محرومیت

از اهداف مهم حکومت پیامبر (ص) اجرای عدالت بود و در این مورد با قاطعیت عمل می کرد تا تبعیض رفع شود و همه در برابر قانون یکسان باشند. در شرایط آن زمان؛ تبعیض یک قانون پذیرفته شده در حجاز و سایر کشورها بود. روش پیامبر (ص) برای رفع تبعیض؛ تقسیم مساوی بیت المال میان مسلمانان اعم از عرب و غیر عرب، در مقابل ضایع شدن حق شخصی خود بردبار بود اما در برابر ضایع شدن حقوق افراد کوتاه نمی آمد و متجاوزان را در هر مقامی که بودند، مجازات می کرد؛ برای اولین بار همه را در برابر قانون مساوی دانست و در مقابل تعصبات قومی و قبیله ای ایستاد. از نمونه مقابله با تعصبات قبیله ای؛ شخصی که از قبیله صاحب نام مدینه بود، دزدی کرد و رؤسای قبیله فکر می کردند پیامبر (ص) به خاطر نام قبیله این فرد، او را مجازات نخواهد کرد اما پیامبر (ص) شخص را مجازات کرد و هیچ رابطه ای را نپذیرفت. در این مورد علت سقوط اقوام و ملل پیشین را تبعیض در اجرای عدالت می دانستند.

به قدری محبت آمیز بود که مردم ایشان را پدر مهربان خود می دانستند و وقتی عیب دیگران را نزد ایشان بازگو می کردند می فرمود: بدی های یکدیگر را پیش من بازگو نکنید؛ زیرا (علت این کار) دوست دارم با دلی پاک و خالی از کدورت با شما معاشرت کنم. نمونه هایی از رفتارهای محبت آمیز پیامبر (ص) هرکس به خانه ایشان می آمد به او احترام گذاشته و حتی ردای خود را زیر پای او پهن می کرد؛ هرگز پای خود مقابل یاران دراز نکرد و تا ننشسته اند کنارشان می ایستاد؛ اگر درباره آخرت یا مسائل روزمره با ایشان حرف می زدند همراهی می کرد فقط زمانی که کاری حرام مثل غیبت رخ می داد یاران را از ادامه بحث منع می کرد.

چنان علاقه مند به نجات مردم از گمراهی بود که سختی های این راه سبب دوری او از مردم نشد. آیات مرتبط: آیه 128 توبه: رنج شما برای او سخت و دشوار است و بر (هدایت) شما حریص(به شدت علاقه مند) است. آیه 3 شعرا: (لعلک باخع نفسک الا یکونو مومنین) از اینکه برخی ایمان نمی آورند شاید که جانت را از شدت اندوه از دست بدهی.

اما با همه دلسوزی ها، سران قریش می گفتند او ساحر و جادوگر است، می گفتند دیوانه است؛ ایشان را اذیت کرده و طعنه می زدند.

محتوای کلی سخن علی (ع(): پیامبر یک طبیب سیّار بود و خود به سراغ بیماران می رفت. همچنین طبیب نفوس بود و بیماران غفلت زده را درمان می کرد، پیامبر (ص) حتی در جنگ هایی که متکبران و بزرگان قبایل علیه ایشان به پا می کردند نیز قصد هدایت و دعوت به حق داشتند. می فرمودند: اگر کافری در جنگ کشته شد او را مُثله نکنید، کودکان و پیران و زنان را نکشید، حیوانات حلال گوشت را نکشید مگر برای تغذیه، هرگز آبشان را زهرآلود نکنید و مزارع و نخلستان ها را نسوزانید«

هم با فقر مبارزه می کرد هم به دنبال ایجاد جامعه ای آباد بود و هم با کوچک شمردن فقیران و بینوایان مخالفت می کرد. درخواست های پیامبر (ص) در زمینه مبارزه با فقر :تشویق مردم به کار و فعالیت؛ از بیکاری بدش می آمد و کسانی که فقط عبادت کرده و کار نمی کردند، مذمت می کرد؛ رفتارهای پیامبر (ص) با فقیران :احترام بسیار به آنان؛ اجازه نمی داد به خاطر فقر مورد بی توجهی قرار گیرند؛ برخی فقرا دوست صمیمی ایشان بودند؛ ثروت را مالک برتری نمی دانست؛ به آسانی با فقیرترین مردم مینشست و فقرا ایشان را همدل و همراز خود می یافتند. در ارتباط با فقرا به یاران میفرمود: به من ایمان نیاورده است کسی که شب را با شکم سیر بخوابد و همسایه اش گرسنه باشد. لازمه ایمان به پیامبر، توجه به فقرا از جمله همسایگان فقیر است.

حضرت علی (ع) ده سال قبل از بعثت پیامبر (ص) در خانه کعبه به دنیا آمد. (30 سال کوچکتر از پیامبر بود.)؛ ابوطالب به پیشنهاد پیامبر (ص) نام ایشان را علی به معنای والا و بلندمرتبه نهاد و از سه یا چهار سالگی نزد پیامبر (ص) بود. محتوای کلی سخن حضرت علی (ع) در مورد دوران کودکیشان نزد پیامبر (ص)؛ همواره کنار ایشان بودم، هرگز دروغی در گفتارم و رفتاری ناشایست از من ندید، مانند بچه از شیر گرفته شده از ایشان پیروی (تبعیت و همراهی) می کردم. هر روز پرچمی از خوی های نیک برایم افراشته و به پیروی از آن فرمان می داد، هنگام فرود وحی، آوای اندوه شیطان را شنیدم و وقتی علت را از پیامبر پرسیدم پاسخ داد شیطان از پرستش خود ناامید شده، آنچه من میبینم و می شنوم تو نیز می بینی و می شنوی جز اینکه پیامبر نیستی (اشاره به ختم نبوت) بلکه وزیر هستی و هر آینه بر راه خیری.

پیامبر (ص) به همراه جابر بن عبدالله انصاری کنار کعبه بودند که بعد از ورود حضرت علی (ع) به آنجا، پیامبر (ص) آن حضرت را برادر خود خوانده و پیامبر (ص) سوگند خوردند که علی (ع) و پیروانش رستگارند و در قیامت اهل نجاتند. (انّ هذا و شیعته لهم الفائزون( سپس به بیان برخی اوصاف علی (ع) پرداختند؛ این مرد اولین ایمان آورنده به خدا، وفادارترین شما در پیمان با خدا، راسخ ترین شما در انجام فرمان خدا، صادق ترین شما در داوری بین مردم، بهترین شما در رعایت مساوات ارجمندترین شما نزد خداست.

سپس آیه نازل شد: (ان الذین امنو و عملو الصالحات اولئک هم خیر البریة)

تعریف شیعه: مسلمانی که به فرمان خدا و پیامبر (ص)، علی (ع) را جانشین پیامبر می داند.

عدالت بی مانند

علم بی کران

عدالت بی مانند

آن حضرت بعد از 25 سال خانه نشینی با درخواست عمومی و اصرار مردم خلافت را پذیرفت و طبق روش پیامبر (ص) عدالت را سرلوحه کار قرار داد.

احادیث بیانگر عدالت بی مانند حضرت علی (ع):

روزهای آغازین خلافت: (فرموده اند که افرادی را بیش از حق خود از بیت المال برداشته اند ننگ دنیا و آخرت را خریده اند و حق مظلومین را میستانم و همه مسلمین سهم مساوی از بیت المال خواهند گرفت. روز بعد هزینه های عمومی را از بیت المال دادند و باقیمانده را مساوی تقسیم کردند. فرمودند: (سوگند به خدا، اگر همه دنیا را به من بدهند تا به اندازه گرقتن پوست جو از دهان موری خدا را نافرمانی کنم، نخواهم کرد؛ وقتی حضرت علی (ع) معاویه را برکنار کردند برخی گفتند که او دنیاطلب و قدرتمند است و برکناری او سبب جنگ می شود. فرمودند: (به خدا سوگند حتی برای دو روز نیز او را به کار نخواهم گماشت و من هیچگاه گمراهکنندگان را کارگزار خود قرار نخواهم داد.)

علم بی کران

از ابعاد شگفت انگیز شخصیت علی (ع) بود، ایشان در جهانشناسی، انسان شناسی، دین شناسی، حکومت، نظام اجتماعی و اقتصادی و اخلاق و ... سخن گفته اند. عمده آنها در سخنرانی ها، نامه ها و پند و اندرزهای نهج البلاغه آمده است. دانشمندان هم از این کتاب بهره های فراوان برده اند، هم برخی بر آن شرح ها نوشته اند تا مردم به نکات دقیق این کتاب پی ببرند. از جمله شارحان دانشمند بزرگ اهل سنت ابن ابی الحدید است که شرح مفصلی بر نهج البلاغه نوشته در چندین جلد، در مقدمه این کتاب می گوید: (به حق، سخن علی را از سخن خالق (قرآن) فروتر و از سخن مخلوق دیگر انسان ها برتر خوانده اند.) در مورد خطبه 221 می گوید: قسم می خورم 50 سال است مطالعه اش می کنم و بیش از 1000 بار آن را خوانده ام اما همیشه در جانم شگفتی و بیداری عمیقی ایجاد کرده. خطبه ها در مورد مرگ و آخرت فراوان است اما هیچ کدام تأثیر این خطبه را در من ایجاد نکرده است.

لقد کان لکم فی رسول الله السوة حسنة لمن کان یرجو الله و الیوم الاخر و ذکر الله کثیرا (احزاب/21)

قطعاً برای شما در رسول خدا سرمشق نیکویی است برای کسی که به خداوند و روز رستاخیز امید دارد و خدا را بسیار یاد می کند.

لعلک باخع نفسک الا یکونو مومنین (شعرا/3)

از اینکه برخی ایمان نمی آورند شاید که جانت را (از شدت اندوه) از دست بدهی.

ان الذین آمنو و عملو الصالحات اولئک هم خیر البریة (بینه/7)

قطعاً کسانی که ایمان آوردند و کارهای نیک انجام دادند آنان بهترین مخلوقات هستند.