درسنامه کامل دین و زندگی (2) فصل 10 مرجعیت و ولایت فقیه

به دلیل همیشگی بودن دین اسلام عقلاً ضروری است که مرجعیت دینی و ولایت ظاهری در عصر غیبت ادامه یابد. زیرا اگر مرجعیت دینی نباشد، به دلیل نبود متخصص دینی، مسائل جدید بی پاسخ مانده و مردم با وظایف خود آشنا نمی شوند همچنین اگر ولایت ظاهری نباشد، احکام اجتماعی اسلام که نیازمند مدیریت و پشتوانه حکومتی است، در جامعه به اجرا در نمی آید.

از اقدامات ائمه (ع) در این زمینه تربیت دانشمندانی بود که بتوانند احکام اسلامی را با استناد به قرآن و روایات به دست آورند.

تفقّه: تلاش برای کسب معرفت عمیق

فقیه: کسی که به معرفت عمیق در دین رسیده و می تواند احکام اسلام را از قرآن و روایات بدست آورد.

تقلید: مراجعه غیر متخصصان در احکام به متخصصان در احکام (روش رایج عقلی است اینکه: غیر متخصص به متخصص رجوع کند.)

تقلید برای کسانی لازم است که به سن تکلیف رسیده اند و در احکام دین، متخصص نباشند تقلید شامل اعتقادات (اصول دین) نمی شود بلکه تقلید اختصاص به احکام دین (فروع دین) دارد.

پیامبر (ص): حال کسی که به امام دسترسی ندارد سخت تر از حال یتیم است. (زیرا در مسائل زندگی حکم امام را نمی داند.) راه حل ارائه شده توسط پیامبر (ص) چنین بود که افرادی از پیروان امام که به علوم اهل بیت (ع) آشنا هستند باید نا آشنایان را آگاهی بخشند؛ در نتیجه چنین شخصی در بهشت با پیامبر (ص) و اهل بیت (ع) خواهد بود.

امام عصر (عج): در پاسخ به اسحاق بن یعقوب که در مورد (رویدادهای جدید) در عصر غیبت سؤال کرد، پاسخ دادند: (و در مورد رویدادهاى زمان به راویان حدیث ما رجوع کنید. که آنان حجّت من بر شمایند و من حجّت خدا بر آن ها مى باشم.)

ضرورت زمانشناس بودن فقیه، این دو روایت بیانگر این است که مسلمانان در غیبت امام نه تنها در مسائل فردی بلکه در مسائل اجتماعی هم باید به فقیه مراجعه کنند و انجام چنین وظیفه ای فقط با نفی حاکمان طاغوت و تشکیل حکومت اسلامی میسر است.

مرجعیت دینی: در شکل مرجعیت فقیه

تعریف مرجع تقلید: فقیهی که احکام و قوانین دین را در اختیار مردم قرار داده و مردم غیر متخصص در این زمینه به آنان رجوع می کنند.

ولایت ظاهری: در جهارچوب ولایت فقیه

تعریف ولی فقیه: از فقیهان واجد شرایط کسی که توانایی اداره حکومت را دارد و رهبر جامعه است و قوانین الهی را در جامعه پیاده می کند، ولی فقیه نام دارد.

شرایط مرجع تقلید

با تقوا باشد.

عادل باشد.

زمانشناس باشد.

اعلم باشد.

زمان شناس یعنی بتواند احکام دینی را متناسب با نیازهای روز به دست آورد.

اعلم یعنی: از میان فقها از همه عالمتر باشد.

ولی فقیه.

با تقوا باشد.

عادل باشد.

زمانشناس باشد.

مدیر و مدبر باشد؛ بتواند جامعه را در شرایط پیچیده جهانی رهبری کند.

شجاعت و قدرت روحی داشته باشد؛ بدون ترس دربرابر زیاده خواهی های دشمنان بایستد و در اجرای احکام دین از کسی نترسد و مقابل تهدیدها بایستد.

مشروعیت یعنی ولی فقیه پنج شرط گفته شده را داشته باشد یعنی دین به او اجازه رهبری داده است در غیر این صورت پیروی از او حرام است.

مقبولیت یعنی مورد پذیرش مردم باشد. (تشکیل نظام و حکومت اسلامی بر پایه مشروعیت و مقبولیت استوار است..)

اول: از دو نفر عادل و مورد اعتماد که بتوانند فقیه واجد شرایط را تشخیص دهند، بپرسیم.

دوم: یکی از فقیهان در میان اهل علم آنچنان مشهور باشد که انسان مطمئن شود، واجد شرایط است.

انتخاب ولی فقیه با مرجع تقلید تفاوت دارد، زیرا اداره جامعه تنها با یک مجموعه قوانین و یک رهبری ممکن است در غیر این صورت هرج و مرج و تفرقه پیش می آید. این یک امر بدیهی و روشن در تمام نظام های سیاسی دنیاست.

چگونگی انتخاب ولی فقیه

مستقیم: انتخاب امام خمینی (ره) با حضور مردم در اجتماعات و راهپیمایی های سراسری

غیرمستقیم: مردم به خبرگان رأی داده و آنان از میان فقها، شخص شایسته تر را رهبر اعلام می کنند.(انتخاب آیت الله خامنه ای)

در جامعه اسلامی همانطور که وظایف رهبر متفاوت است، مردم نیز نگاهی متفاوت به رهبری دارند. رهبر برای مردم پیشوایی است که با قدم نهادن در راه عدالت مردم را به پیمودن راه فرا می خواند. مردم نیز در همه عرصه ها قافله سالا ر را تنها نمیگذارند. مشارکت و همراهی مردم در نظام اسلامی پایه و اساس پیشرفت است و نظام بدون این مشارکت دستاوردی نخواهد داشت.

تلاش برای اجرای احکام و دستورات الهی در جامعه

حفظ استقلال کشور و جلوگیری از نفوذ بیگانگان

تصمیم گیری بر اساس مشورت

ساده زیستی

تلاش برای اجرای احکام و دستورات الهی در جامعه

می کوشد جامعه طبق دستورات دین اداره شود و مردم از مسیر قوانین الهی خارج نشوند. (مرتبط با وظیفه اول مردم(

حفظ استقلال کشور و جلوگیری از نفوذ بیگانگان

خواست کشورهای بیگانه به خصوص قدرتهای بزرگ، سلطه بر سایر کشور ها به روشهای مختلف است. یکی از روش های کشورهای بیگانه فشار اقتصادی و روانی و کار رهبر، دعوت مردم به استقامت و بستن راه های سلطه برای حفظ عزت و استقلال کشور است. (مرتبط با وظیفه دوم مردم(

تصمیم گیری بر اساس مشورت

اداره جامعه و رهبری به سوی پیشرفت، با بهره گیری از متخصصان میسر است لذا رهبر از نخبگان مشورت می گیرد. در جامعه ما علاوه بر اشخاص، نهادهای مشورت دهنده به رهبر عبارتند از:

مجمع تشخیص مصلحت نظام

شورای عالی انقلاب فرهنگی

مجلس شورای اسلامی

شورای عالی امنیت ملی

جامعه مدرسین حوزه علمیه قم

شورای عالی حوزه های علمیه

ساده زیستی

رهبر به دنبال زندگی اشرافی حتی مشروع نیست. (با الگو گرفتن از اولیای دین ساده زندگی می کند( ویژگی رؤسای جمهور و پادشاهان امروزی، اشرافیگری، خانه های گران، بهترین ها... امر عادی است.

وحدت و همبستگی اجتماعی

استقامت و پایداری در برابر مشکلات

افزایش آگاهی های سیاسی و اجتماعی

مشارکت در نظارت همگانی

اولویت دادن به اهداف اجتماعی

وحدت و همبستگی اجتماعی

نتیجه تفرقه و پراکندگی:

از پا در آمدن حکومت

تسلط سلطه گران

نتیجه همبستگی اجتماعی:

قوی کردن کشور

امکان اجرای برنامه ها توسط رهبر

استقامت و پایداری در برابر مشکلات

هر کشوری در رسیدن به استقلال، مشکلات کوچک و بزرگ دارد. (کشور ما از انقلاب تا حال (نتیجه اسقامت مردم، فراهم کردن فرصت برای رهبری برای مقابله با مشکلات داخلی و خارجی است.

افزایش آگاهی های سیاسی و اجتماعی

دلیل ضرورت اطلاع از شرایط سیاسی، تصمیم گیری صحیح در برابر قدرت های ستمگر دنیا؛ باید بتوانیم مقابل نقشه های تفرقه افکنان بیشترین ضربه را زده و کمترین آسیب را ببینیم. از معیارهای درستی یا نادرستی رفتار ما با دشمنان، ناراحتی یا خوشحالی دشمن از عمل ما

مشارکت در نظارت همگانی

طبق فرمان خدا همه افراد جامعه اسلامی نسبت به هم مسئول اند. (مانند سواران بر کشتی (در بیشتر گناهان رواج یافته در جامعه، گناهکاران، عذاب شده و سکوت کنندگان، باید پاسخگو باشند. پس همه باید ناظر بر فعالیت های اجتماعی باشند و در صورت مشاهده گناه، امر به معروف و نهی از منکر را درست به جا آورند. نتیجه مشارکت، رهبر، همه را پشتیبان یافته و هدایت جامعه آسان تر می شود.

اولویت دادن به اهداف اجتماعی

در جایی که اهداف اجتماعی برابر منافع فردی قرار گرفت بتوانیم از منافع فردی صرف نظر کنیم. مثلا خرید کالای ایرانی موجب تداوم تولید کارخانه های داخلی و مانع بیکاری و کمک به رهبری می شود.

کارگزاران، مسئولان جامعه که امروزه امور سه قوه مقننه، مجریه، قضائیه را بر عهده دارند. یاران و کمک کنندگان به رهبر، نتیجه شناخت درست وظایف توسط کارگزاران و اجرای درست آن موجب افزایش اعتماد مردم به حکومت می شود. نتیجه عملکرد غلط کارگزاران موجب افزایش مشکلات و ناکارآمدی حکومت می شود.

امام علی (ع) در عهدنامه مالک اشتر ایشان را به عنوان فرماندار مصر منصوب کرد:

نکات عهدنامه

موضوع عهدنامه: حکیمانه و عالمانه مسئولیت کارگزاران بیان شده

نتیجه مطالعه عهدنامه: پیبردن به عظمت فکر و درایت امام علی (ع) در کشورداری

ویژگی عهدنامه: وقتی مسئولیتی بیان می شود، علت آن هم برای مالک اشتر توضیح داده می شود.

طبق عهدنامه مالک اشتر (نامه امام علی (ع) برای فرمانروایی مصر) کارگزاران نسبت به جامعه وظایفی دارد که عبارتند از:

و ما کان المومنون لینفرو کافة فلو لا نفر من کل فرقة منهم طائفة لیتفقهو فی الدین و لینذرو قومهم اذا رجعو الیهم لعلهم یحذرون (توبه/122)

و نمی شود که مؤمنان همگى اعزام شوند پس چرا اعزام نشوند از هر گروهى، جمعى از آن ها تا دانش دین بیاموزند، و مردم خویش را هشدار دهند آن گاه که به سوى آن ها باز گردند؛ تا مواظبت و توجه کنند.