جرم یکای حجم هر ماده را چگالی آن ماده می نامند:
چگالی \(\rho \) (رو)
\(\rho = \frac{m}{V}\)
که در این فرمول
\(\rho \) به معنای چگالی است.
M به معنای جرم است.
V به معنای حجم است.
در SI، یکای چگالی، \(\frac{{Kg}}{{{m^3}}}\) است.
یکاهای (\(\frac{g}{{c{m^3}}}\) ) و (\(\frac{g}{{lit}}\) ) هم رایج اند.
چگالی جامدات از چگالی مایعات بیشتر و چگالی مایعات از چگالی جامدات از چگالی گاز ها بیشتر است.
هرچه فاصله بین مولکول های یک جسم کمتر باشد، چگالی جسم بیشتر است (چگال تر است).
مثال
چگالی جیوه (\(13600\frac{{Kg}}{{{m^3}}}\) ) است، یعنی چه؟
یعنی هر یک متر مکعب جیوه،\(13600Kg\) جرم دارد.
به چگالی اجسام جرم حجمی نیز گفته می شود.
مقدار ماده تشکیل دهنده یک جسم را جرم می گویند.
جرم را معمولا با ترازو اندازه می گیرند.
فضایی که یک جسم اشغال می کند.
حجم را با روابط هندسی یا استوانه مدرج اندازه می گیرند.
1) اگر جسم شکل هندسی مشخصی داشته باشد (مکعب، مکعب مستطیل، استوانه و ......) به کمک فرمول های هندسی محاسبه می کنیم.
2) اگر جسم شکل هندسی مشخصی نداشته باشد.
جسم را داخل استوانه مدرجی که حاوی مقدار مشخصی آب است می اندازیم؛ حجم بالا آمده، حجم جسم است (با کم کردن حجم ثانویه از حجم اولیه، حجم بالا آمده محاسبه می شود).
مثال
چگالی کره ای همگن به جرم 2Kg و به شعاع 20cm، چند کیلوگرم بر متر مکعب است؟(\(\pi \cong 3\) )
\(\begin{array}{l}m = 2Kg\\r = 20cm = 0/2m \to V = \frac{4}{3}\pi {r^3} \to V = \frac{4}{3} \times 3 \times {0/2^3} = 4 \times 0/008 = 32 \times {10^{ - 3}}{m^3}\\\rho = ?\\ \to \rho = \frac{m}{V} \to \rho = \frac{2}{{32 \times {{10}^{ - 3}}}} = 62/5\frac{{Kg}}{{{m^3}}}\end{array}\)
1 چگالی اجسامی که دارای حفره (قسمتی از جسم توخالی) است. به شرح زیر محاسبه می گردد:
حجم حفره (فضای خالی) = حجم ظاهری – حجم واقعی
2 اگر دو مایع را مخلوط کنیم و هیچ تغییر حجمی صورت نگیرد، چگالی مخلوط با توجه به تعریف چگالی از رابطه ی زیر بدست می آید:
\(\rho = \frac{{{m_1} + {m_2}}}{{{V_1} + {V_2}}}\)