جزوه جامع

الدرس الثالث
موضوع الدرس : أشكال الفعل (1)
به این فعلهای زیر توجه کنید

فعل های سه حرفی در زبان عربی به دو شکل دیده میشوند:
۱) فعلهایی که صیغه اول شخص مفرد ،ماضیشان فقط سه حرف دارند و به آنها ثلاثی مجرد گفته میشود
۲) فعلهایی که صیغه اول شخص مفرد ،ماضیشان بیش از سه حرف دارند و به آنها ثلاثی مزید گفته میشود.

ملاحظه کردید که با این روش میتوان به راحتی به صیغه اول شخص مفرد ماضی یک فعل رسید و به این شکل ثلاثی مجرد یا مزید بودن آن فعل را تعیین کرد ولی در مورد فعلهایی که حرف همزه ماضی آنها در مضارعشان حذف میشود به مشکل برمیخوریم و به راحتی نمی توانیم از مضارع این افعال به همزه ماضی آنها پی ببریم. لازم است که در اینجا راه دقیق و علمی تشخیص فعلهای ثلاثی مزید از مجرد را یاد بگیریم.

آشنایی با اوزان وزن ها ثلاثی مزید:

برای یادگیری این وزنها هر یک از آنها را در مجموعهای با نام مشخص به شما معرفی میکنیم و شما هم با الگوبرداری فعلهای مشابه را تکرار کنید:
۱) استفعال
ماضی—>إستفعل: استغْفَر - إستخرج - إستخدم - إسترجع - إستعمر
مضارع—>يَسْتَفْعَلُ: يَسْتَغْفِرُ - يَسْتَخْرِجُ.
أمر—>إسْتَفْعل: إستغفر - إستخرج .
مصدر—>استفعال: إستغفار - إستخراج .

 ۲)إفتعال
ماضی—>إفتَعَلَ: إِشْتَغَلَ - إجتمع - إحترم - إحتفَلَ - إفْتَخَر
مضارع—> يَفْتَعِلُ : يَشْتَغِلُ - يَجْتَمِعُ -
امر—>افْتَعِلْ: إِشْتَغِلْ - إِجْتَمِعْ -
مصدر—>افتعال: إشتغال - إجتماع
٣) إنفعال
ماضی—>إنْفَعَلَ : إِنْقَلَبَ - إنصَرفَ - إنبسط - إنكَشَفَ - إنقَطَعَ
مضارع—>يَنْفَعلُ: يَنقَلبُ - يَنصَرِفُ
أمر—>إِنْفَعَلْ: إِنْقَلِبْ - إِنْصَرِفْ .
مصدر—>إنفعال: إنقلاب - إنصراف

نکته ترجمه فعلها و مصادر سه مجموعه (افتعال - انفعال)،غالباً به صورت فعل ناگذر بدون نیاز به (مفعول) ترجمه میشوند.

۴) تَفَعل
ماضی—>تَفَعْلَ: تَنَزَّلَ - تَشكَّرَ - تَحَمّل - تَقَبَلَ - تَفَضَّلَ
مضارع —>يَتَفَعلُ : يَتَنَزَّلُ - يَتَشَكَّرَ
أمر—>تَفَعَلْ: تَنَزَّلُ - تَشَكَّر
مصدر—>تَفَعل: تَنَزِّلُ - تَشَكَّر