عوامل مؤثر در قدرت ملی

موقعیت جغرافیایی (ریاضی و نسبی): موقعیت جغرافیایی (ریاضی و نسبی) عبارت است از چگونگی قرار گرفتن یک مکان درسطح کره زمین.

تاثیر موقعیت جغرافیایی برقدرت: موقعیت جغرافیایی تأثیر بسزایی در افزایش یا کاهش قدرت یک کشور دارد؛ برای مثال،قرار گرفتن یک کشور در بین همسایگان قدرتمند یا ضعیف در سیاست خارجی آن کشورتأثیرگذاراست.

کشورهای حائل: کشورهای حائل، یعنی کشورهایی که بین دو یا چند قدرت بزرگ قرار دارند،معمولاًًموقعیت آسیب پذیری پیدا می کنند؛ مانند لهستان که بین روسیه و آلمان قرار گرفته و در دوره هایی از تاریخ به دلیل همین موقعیت، موجودیت خود را از دست داده است.

تاثیر موقعیت دریایی برقدرت: موقعیت دریایی، یعنی دسترسی به آب های آزاد، نیز نقش مهمی در قدرت ملی یک کشوردارد. دسترسی به آب های آزاد یا دسترسی نداشتن به دریانیز در قدرت یا ضعف یک کشورتأثیر گذار است. برای مثال، انگلستان و ژاپن از همه سمت به آب های آزاد دسترسی داشته اند و توانسته اند به قدرت های بزرگ دریایی تبدیل شوند.

تاثیروسعت زیاد برقدرت ملی کشور: کشورها از نظر وسعت با یکدیگر تفاوت دارند. وسعت زیاد به خودی خود امری مطلوب است و از بین دو کشور که شرایط یکسانی دارند، کشوری که سرزمین وسیع تری در اختیار دارد، قدرتمندتر است. کشورهای کوچک که کمبود فضا دارند، برای فعالیت های خود با مشکل روبه رو می شوند.

همچنین، در کشورهای وسیع در زمان جنگ می توان نیروهای نظامی پشتیبان را به بخش دیگری منتقل کرد؛ چنانکه در جنگ ژاپن و چین، چین نیروها و تدارکاتش رابه غرب کشور خود انتقال داد. البته وسعت زیاد اگر با کمبود جمعیت همراه باشد، در امر دفاع مشکلاتی به وجودمی آورد.

تاثیر ناهمواری ها برقدرت ملی کشور :  کیفیت فضای سرزمین و نوع ناهمواری ها نیز در قدرت ملی مؤثر است. سرزمین های هموار برای کشاورزی و توسعه شبکه راه ها و حمل و نقل بسیار مناسب اند. نواحی کوهستانی، بیابان های وسیع، زمین های باتلاقی و کویری برای فعالیت های اقتصادی و ارتباطی به هزینه و سرمایه گذاری زیادی نیاز دارند و با مشکلات متعددروبه رو می شوند. البته نواحی کوهستانی از نظر دفاعی نقش مثبتی دارند.

1ــ کشورهای جمع و جور (فشرده) شکلی شبیه مربع یادایره دارند.

2ــ کشورهای طویل به کشورهایی گفته میشود که طول آنهاحداقل شش برابر عرض شان باشد.

3ــ کشورهای دنباله دار یک بخش شبه جزیره ای یا دالانمانند دارند که از سرزمین اصلی جدا افتاده است.

4ــ کشورهای چندپاره یا چندتکه

5ــ کشورهای محاطی کشورهایی هستند که درون یک کشور دیگر محصور شده اند

بهترین شکل برای یک کشور:به طورکلی، بهترین شکل برای یک کشور، شکل فشرده است که در آن پایتخت در مرکز قرار گرفته است. در چنین وضعیتی، در کم ترین زمان می توان از مرکز یک سرزمین به تمام نقاط آن دسترسی پیدا کرد. قابلیت دفاعی کشور در اینشکل زیاد است.

مشکلات کشورهای طویل و چند تکه: در کشورهای طویل و چند تکه، نظارت حکومت بر همه قسمت های کشور و همچنین ایجاد خطوط ارتباطی با مشکل مواجه می شود.

مهم ترین بنیادهای زیستی کشور: عواملی چون آب، خاک، آب و هوا و پوشش گیاهی بنیادهای زیستی کشورمحسوب می شوند.

تاثیرآب برقدرت ملی و روابط بین کشورها: آب یکی از مشکلات اصلی و از عوامل رقابت و کشمکش کشورها در آینده جهان است؛ زیرا به دلیل افزایش جمعیت و تغییر الگوهای زندگی، مصرف آن مرتباًًافزایش می یابد. کشورهایی که دچارکمبود آب اند یا با پدیده فرسایش وآلودگی خاک مواجه اند، توانمندی های شان ضعیف می شود و نه تنها امکان تولید مواد اولیه و محصولات کشاورزی و تغذیه جمعیت در آنها کاهش می یابد بلکه وابستگی شان به واردات زیاد می شود.

تاثیرآب وهوا برقدرت ملی کشورها: آب و هوا نیز نقش مهمی در کشاورزی و تولید غذا و سایر فعالیت های اقتصادی وزندگی دارد. معمولاً، امکان تبدیل کشورهایی که در منطقه معتدل واقع شده اند، به قدرت های سیاسی منطقه ای یا جهانی بیشتر است و بعید است که یک قدرت سیاسی بزرگ بتواند در سرزمین های بسیار سرد و یخبندان یا بیابان های گرم وسوزان شکل بگیرد.

درچه صورتی منابع انرژی ومعدنی درقدرت ملی کشورموثراست ؟ منابع انرژی و معدنی چون نفت وگاز، کانی های فلزی چون مس ، روی و آهن در صنعت و امور نظامی کاربرد دارند. داشتن این منابع به تنهایی منشأ قدرت نیست. اگر این منابع در کشوری در جهت توسعه صنایع قراربگیرند،(مانند چین و برزیل) در قدرت آن کشور مؤثرند،

درچه صورتی منابع انرژی و معدنی عامل کاهش قدرت ملی تلقی می شود؟ اگر اقتصاد کشوری وابسته به صادرات آنها باشد، یک ویژگی منفی و عامل کاهش قدرت ملی تلقی می شوند.

داشتن جمعیت زیاد از عوامل قدرت ملی است؛ زیرا هم منبع کار وتولید ثروت، هم نیروی نظامی و دفاعی و هم سرچشمه روحیه ملی محسوب می شود.

تاثیرکیفیت و ترکیب جمعیت برقدرت ملی کشور: جمعیت زیاد پیش شرط قدرت است اما کیفیت و ترکیب جمعیت نیزاهمیت دارد. داشتن جمعیت فعال و جوان ، باسواد ودارای مهارت که فرصت های اشتغال و پیشرفت برای آن ها در کشور فراهم شده باشد،از عوامل قدرت ملی محسوب می شود.

تاثیرهمگونی جمعیت ازنظرقومی وزبانی و دینی برقدرت ملی: همگونی جمعیت از نظر قومی، زبانی و دینی نیز در افزایش قدرت ملی مؤثر است و هر چه این همگونی بیشتر باشد، قدرت ملی بیشتراست.

منطقه ژئوپلیتیکی عبارت است از بخشی از سطح زمین یا تعدادی کشور همجوار که به دلیل داشتن ارزش های جغرافیایی، بازیگران سیاسی برای کنترل یا تصرف آن ها با یکدیگر وارد تعامل (کنش و واکنش) می شوند. این تعامل ممکن است مذاکره، همکاری وهمبستگی یا رقابت و کشمکش و حتی جنگ باشد.

به عبارت دیگر، منطقه ژئوپلیتیکی منطقه ای است که در آن سه عامل جغرافیا، سیاست و قدرت بر یکدیگر تأثیر می گذارند و توجه حکومت ها، به ویژه قدرت های جهانی، را به خود جلب می کنند. از مناطقژئوپلیتیکی جهان امروز می توان به مناطق ژئوپلیتیکی خلیج فارس، اتحادیه اروپا، دریای خزر و قفقاز اشاره کرد.