آلکن ها

این هیدروكربن ها در ساختار خود یک پیوند دوگانۀ كربن ــ كربن (C=C) دارند. برای نامگذاری آلكن های راست زنجیر، كافی است پسوند (آن) را در نام آلكان راست زنجیر بردارید و به جای آن پسوند (ــ ن) قرار دهید؛ سپس محل پیوند دوگانه را با شماره نخستین كربنی كه به پیوند دوگانه متصل است، مشخص كنید.

اتن نخستین عضو خانوادۀ آلكن هاست. این ماده در بیشتر گیاهان وجود دارد. موز و گوجه فرنگی رسیده گاز اتن آزاد می كنند. اتن آزاد شده از یک موز یا گوجه فرنگی رسیده به نوبه خود موجب رسیدن سریع تر میوه های نارس می شود. به همین دلیل در كشاورزی، از گاز اتن به عنوان (عمل آورنده) استفاده می شود.

رفتار آلكن ها همانند همۀ مواد به ساختار آنها وابسته است. وجود پیوند دوگانه در آلكن ها سبب شده است تا رفتار آنها با آلكان ها تفاوت زیادی پیدا كند. به گونه ای كه آلكن ها برخلاف آلكان ها، واكنش پذیری بیشتری دارند و در واكنش های گوناگونی شركت می كنند. واكنش پذیری زیاد آلكن ها به این دلیل است كه در ساختار آنها دو اتم كربن به سه اتم دیگر متصل بوده و از این رو (سیر نشده) هستند؛ این درحالی است که اتم كربن متایل دارد تا از حداكثر امكان خود برای تشكیل پیوندهای یگانه استفاده كند و چهار پیوند یگانه تشكیل دهد. گاز اتن سنگ بنای صنایع پتروشیمی است؛ زیرا در این صنایع با استفاده از اتن حجم انبوهی از مواد گوناگون تولید می شود. برای نمونه با واردكردن گاز اتن در مخلوط آب و اسید در شرایط مناسب، اتانول را در مقیاس صنعتی تولید می كنند. معادلۀ زیر، واكنش شیمیایی انجام شده را نشان می دهد.

از مقایسۀ مولكول اتانول با مولكول اتن، در می یابید كه یكی از پیوندها میان اتم های كربن ــ كربن در مولكول اتن شكسته شده و به یكی از آن ها، اتم H و به دیگری، گروه OH متصل شده است. به دیگر سخن مولكول آب به اتم های كربن پیوند دوگانه افزوده شده و فراوردۀ سیرشده ای تولید شده است.

از دیگر واكنش های گاز اتن، تركیب شدن آن با برم مایع است. به طوری كه هر گاه گاز اتن را در محلولی از برم وارد كنیم، رنگ قرمز محلول از بین می رود. این تغییر رنگ، نشانه انجام واكنش شیمیایی زیر است:

در این واكنش نیز، مولكول برم به پیوند دوگانۀ كربن ــ كربن در مولكول اتن افزوده می شود، و فراورده ای سیرشده پدید آمده است. همۀ آلكن ها در این واكنش شركت می كنند به گونه ای كه این واكنش یكی از روش های شناسایی آنها از هیدروكربن های سیرشده است.

پلیمری شدن دستۀ دیگری از واكنش آلكن هاست كه با استفاده از آن می توان انواع لاستیک ها، پلاستیک ها، الیاف و پلیمرهای سودمند را تهیه كرد.