آرایه های مراعات نظیر، تلمیح و تضمین در بدیع معنوی بررسی میشوند.
منظور از بدیع معنوی آرایه هایی است که از لطف تعبیر و زیبایی معنی به وجود می آید.
مراعات نظیر (تناسب):
مراعات نظیر (تناسب) در اصطلاح ادبی آوردن واژههایی است در سخن که با یکدیگر ارتباط معنایی (غیر از تضاد) داشته و یادآور یکدیگر باشند.
مثال
گاهی اوقات واژه هایی که با هم تناسب دارند از یک دسته نیستند و به دلیلی یادآور یکدیگرند. مثلا گنج ویرانه و مار
تلمیح در لغت به معنی اشاره کردن با گوشه چشم است و در اصطلاح ادبی آن است که سخنور در کلام خود به داستان آیه حدیث یا ضرب المثل اشاره کند.
مثال
تلمیح گنجاندن یک مفهوم بلند در سخنی کوتاه است که معانی بسیار را در کمترین واژه ها جای میدهد.
لازمه دریافت معنی و زیبایی تلمیح یا شرط لذت بردن از این آراید آشنایی با آن داستان آیه و حدیث است.
تضمین در لغت به معنی ضمانت کردن و متعهد شدن به انجام کاری است.
در علم بدیع، آوردن ،آیه حدیث ،مصراع ،بیت یا سخن دیگری را در شعر یا کلام تضمین گویند.
در تضمین شعر با سخن دیگران گاه به نام آن شاعر یا نویسنده اشاره میشود و گاه نیز نام او به دلیل شهرت نمی آید.
چند مثال از تضمین:
حافظ از جور تو حاشا که بگرداند روی همن از آن روز که در بند توام آزادم
خیز تا خاطر بدان ترک سمرقندی دهیم کر نسیمش بوی جوی مولیان آید همی
بهر این فرمود رحمان ای پسر كل يوم هو في شأن ای پسر