طبیعت شناسی ابن سینا

وقتی ابن سینا می گوید طبیعت ، منظور او مجموعه عالم ماده است (مرتبه ای از هستی)؛نه صرفاً طبیعتی که امروزه مد نظر است(کوه و جنگل و دریا و کویر و درختان و حیوانات و ....)

در طبیعت شناسی ابن سینا به این مسیر دقت داشته باشید. اگر در تست ها این مسیر تغییر کرده باشد، گزینه شما غلط است :

جهان طبع و ذات دارد = این باعث حرکت و تحولات آن است = و حرکت باعث رسیدن به مقصد ( خیر و کمال آن چیز )

این طبع باعث حرکت به مقصد می شود و در صورتی که مانعی در کار نباشد به مقصد (خیر و کمالش) می رسد.

• در طبیعت شناسی توجه داشته باشید: هم اجزاء این عالم دارای طبع و ذات خاصی هستند و هم مجموعه این عالم به عنوان یک کل، طبع و ذاتی دارد که منشاء تحولات و حرکات آن است(می تفهمید که طبع کل عالم (علت)باعث می شود که اجزاء عالم، به شیوه خاصی عمل کنند و اجزاء طبع داشته باشند. (معلول))
• وجه تسمیه طبیعت، طبع و ذات آن است. (یعنی کلمه طبیعت از طبع گرفته شده است).
• در نگاه ابن سینا خدا با عنایت خود، جهان را به وجود آورده است. (فاعل بالعنایه)و این علم و لطف و عنایت، علت است برای احسن بودن (نیکوترین) نظام هستی (معلول)(کلمات فاعل با قصد، با رضایت و با تجلی و ... غلط است- همچنین تعبیر حسن (نیکو) بودن نظام هستی نیز غلط است. باید بگوید احسن!)
• شُرور (شر و بدی) در عالم ظاهری هستند و از نگاه جزء بین ما شر است؛ اگر کلی نگاه کنیم، جهان فقط خیر است و هر پدیدهای در نظم کلی جهانی، تاثیر مثبت دارد؛ مثل ما آسیب های سیل و زلزله و حشرات موذی را با خودمان می سنجیم و فکر می کنیم آنها بد هستند؛ این در حالی است که این پدیده ها جهت اعتدال طبیعت لازم هستند و در پهنه هستی، نقش خودشان را ایفاء می کنند .می توان گفت در زندگی انسانی نیز این قانون حاکم است:  

غم چو بینی، در کنارش کش به عشق

از سر ربوه، نظر کن در دمشق!

(مولانا)

(ربوه: تپه)

• از نگاه ابن سینا، نباید با دیدن جزء عالم، حکم کلی نادرست صادر کرد. (یعنی نباید تعمیم شتابزده کرد)؛ بلکه باید کل را مد نظر قرار داد. دقت کنیم ابن سینا نمی گوید، امکان قضاوت و داوری وجود ندارد .
• طبیعت شناسی ابن سینا، اتفاق به معنای نفی غایتمندی را رد میکند .

روش صحیح مطالعه طبیعت از نگاه ابن سینا از نگاه ابنسینا عالم حقیقی کسی است که:

1. 1. عالم طبیعت را برای کشف ویژگی ها و روابط پدیده ها مطالعه می کند؛ 
   2. در ارتباط وجودی پدیده ها با مبداء کل (واجب الوجود)(ماوراء الطبیعه)تامل می کند .

از نگاه ابن سینا، این شیوه مطالعه، به دو نتیجه منتهی می شود: 

• عبور از ظاهر پدیده ها و نیل به باطن پدیده ها
• رسیدن به خشوع و خشیت در برابر حق. 

(این دو مورد، معلول شیوه خاص ابن سینا برای مطالعه طبیعت هستند)

ابن سینا معتقد است اینکه قرآن گفته فقط بندگان عالم خداوند، خشیت او را به دل دارند «انما یخشی الله من عباده العلماء»، منظور از علما، کسانی هستند که هر دو کار فوق را انجام دهند. (مورد 1 و 2)

دقت کنیم: ابن سینا، کلنگر است و برای همین نقش عقل در شناخت طبیعت را همیشه مد نظر دارد. یعنی از نگاه او، مشاهده، استقراء، تجربه و ... لازماند، اما کافی نیستند؛ و حتما باید با اصول عقلنی، به قوانین کلی و شناخت صحیح جهان، دست یافت.