چربی خون و بیماری های آن

چربی یکی از مواد غذایی اصلی برای حفظ سلامت است اما هنگامی که میزان آن در خون افزایش می‌یابد، ممکن است به آسیب عروقی در بدن منجر شود.
افزایش چربی‌های موجود در خون علاوه بر افزایش خطر بروز بیماری‌های قلبی-عروقی با بروز بسیاری از بیماری‌های مزمن همچون دیابت نوع ۲ و سرطان نیز در ارتباط است.

سه نوع چربی موجود در خون عبارت هستند از:

کلسترول بد(LDL)، کلسترول خوب(HDL)، تری‌گلیسرید

چربی تری گلیسرید در بافت ها ذخیره شده و باعث ایجاد چاقی می شود و کلسترول اضافی هم در خون باقی می ماند.

واحد اندازه گیری چربی بر حسب میلی گرم در دسی لیتر می باشد. در جدول زیر مقادیر قابل  قبول، مرز خطر و مقدار خطرناک این چها نوع چربی (در آزمایشات چربی خون) آمده است.

نتیجه اندازه گیری کلسترول تام (کل) به تنهایی ممکن است گمراه کننده باشد. به همین دلیل باید مقادیر کلسترول خوب و بد هم اندازه گیری شوند.

کلسترول ماده‌ای از جنس چربی است که در تمام سلول‌های بدن وجود دارد.
بیشترین قسمت کلسترول در داخل بدن، در کبد ساخته می‌شود و بقیه آن با مصرف غذاهای پر چرب وارد بدن می‌گردد.کلسترول موجود در بدن به دو نوع است کلسترول بد (LDL)،کلسترول خوب (HDL)

:LDL

با افزایش سطح LDL خون ، خطر بروز بیماریهای قلبی عروقی افزایش مییابد، زیرا بخشی از LDL خون اکسیده شده و در جدار شریانها رسوب می کند و منجر به سخت شدن و تنگ شدن جدار شریانها میشود ، به همین دلیل به آن »کلسترول بد» گفته می شود .  

HDL:

این نوع چربی باعث میشود تا کلسترول از جدار داخلی شریانها جدا شود به همین دلیل به آن «کلسترول خوب» می گویند سطح این چربی با بروز بیماری های قلبی - عروقی ارتباط عکس دارد و با افزایش میزان آن در خون ، خطر بیماریهای قلبی عروقی کاهش می یابد.

تری گلیسرید:

با بالا رفتن میزان تری گلیسرید خون ، سطح HDL خون کاهش مییابد ، در نتیجه بالا بودن آن را به عنوان عامل خطر بروز بیماریهای قلبی - عروقی می دانند .

یک رژیم غذایی سالم ، ۱۵ تا ۳۰ درصد کل انرژی دریافتی روزانه از طریق مصرف چربی ها تأمین می شود ، در حالی که برخی افراد با مصرف زیاد چربی در برنامه غذایی روزانه ، خود را در معرض ابتلا به بیماریهای قلبی - عروقی و سایر بیماریهای مزمن همچون انواع سرطان ، دیابت و ... قرار میدهند .  

برای جلوگیری از افزایش چربیهای خون توصیه میشود افراد ضمن رعایت رژیم غذایی مناسب ، فعالیت بدنی کافی نیز داشته باشند . در رژیم غذایی مناسب علاوه بر رعایت تعادل در دریافت میزان چربی ، به نوع چربی موجود در مواد غذایی نیز توجه می شود .  

چربی های موجود در مواد غذایی به سه دسته تقسیم می شوند : اسیدهای چرب اشباع - اسیدهای چرب غیر اشباع - اسیدهای چرب ترانس

اسیدهای چرب اشباع موجب افزایش سطح کلسترول و بالارفتن احتمال بیماریهای قلبی - عروقی می شوند ، از این رو توصیه می شود در برنامه غذایی روزانه ، مصرف آنها محدود شود. ¹  .

اسیدهای چرب اشباع در روغن های نباتی جامد ، فرآورده های لبنی پرچرب ، چربی های گوشت و ... وجود دارد

اسیدهای چرب غیر اشباع موجب کاهش سطح کلسترول ، سطح LDL و تری گلیسرید خون می شوند . از این رو توصیه می شود به جای سایر روغنهای خوراکی مورد استفاده قرار گیرند .

اسیدهای چرب غیر اشباع در روغن زیتون ، روغن بادام زمینی و مغزها ، ماهی های چرب از جمله قزل آلا و سالمون و ... وجود دارد

اسیدهای چرب ترانس موجب افزایش LDL و کاهش HDL می شوند . مصرف زیاد آنها باعث بالا رفتن خطر ابتلا به بیماری های قلبی- عروقی می شود . توصیه می شود در هنگام خرید روغن ها ، با مطالعه برچسب آنها دقت شود تا میزان چربی ترانس آنها تا حد امکان در حد صفر و یا کمتر از ۵ درصد باشد .

اسیدهای چرب ترانس در روغنهای نباتی جامد موجود در غذاهای سرخ شده ، شیرینی ها ، غذاهای آماده و برخی از کره های گیاهی ( مارگارینها ) وجود دارد

 در تصویر زیر برچسب غذایی چند نوع روغن نشان داده شده است . بر اساس میزان و نوع چربی آنها را مقایسه کنید .

رنگ نوار مربوط به هر یک از مواد موجود در روغن که روی برچسبها وجود دارد ، مقدار آن را در کل روغن نشان می دهد . همانطور که مشخص است ، رنگ سبز نشانه مقدار کم رنگ زرد نشانه مقدار متوسط و رنگ قرمز نشانه مقدار زیاد است . در هر سه برچسب مقادیر و انرژی ، قند ، چربی ، نمک و اسیدهای چرب ترانس مشخص شده اند . مقادیر اسید چرب ترانس برای روغن اول از سمت راست برابر 12/0گرم ، برای روغن دوم 28/0گرم و روغن سوم 27/0گرم درج شده است . پس روغن اول با مقدار کم اسید چرب ترانس ( رنگ سبز ) برای مصرف مناسب است