شعر «بخوان و حفظ کن: ای ایران» و معنی شعر:

بخوان و حفظ کن

ای ایران

• قالب شعر: مثنوی؛ سرود و ترانه
• شاعر: حسین گُل گلاب
•  

ای ایران، ای مرزِ پُر گهر            ای خاکت، سرچشمه ی هنر

ای سرزمین گرانقدر و ارزشمند، ای کشوری که خاکِ تو محلّ پیدایش هنر (هنرمندان) است.

نکته دستوری:

مرز پر گهر  ß  ترکیب وصفی

خاکت (خاکِ تو)  ß  ترکیب اضافی

دور از تو اندیشه ی بدان            پاینده مانی و جاودان

 فکر و اندیشه ی انسان های بدکار، از تو دور باد! و همیشه، پاینده و جاودان باقی بمانی.

ای دشمن، اَر تو، سنگ خاره ای، من آهنم            جان من، فدای خاکِ پاکِ میهنم

ای دشمن، اگر تو، مانند سنگِ سختی محکم هستی، من همانند آهنی هستم که از تو سخت تر و محکم تر هستم. من برای خاک پاک سرزمینم، خودم را فدا می کنم. (جانم فدای ایران باد!)

آرایه ادبی:

دشمن به سنگ خاره، تشبیه شده است.

من به آهن، تشبیه شده.

نکته ی دستوری:

این بیت، از چهار جمله تشکیل شده است.

در جمله ی آخر (مصراع دوم)، فعل «باد» حذف شده است.

مهر تو چون، شد پیشه ام            دور از تو نیست، اندیشه ام

شعارِ من و کار من، عشق و علاقه ی به توست؛ بنابراین، همیشه به تو فکر می کنم و کاری غیر از این، ندارم.

در راه تو، كِی ارزشی دارد این جان ما؟            پاینده باد، خاکِ ایران ما

در راه تو، جانِ ما، ارزشی ندارد (جان ما، فدای تو باد!). امیدوارم که سرزمین ایران، پاینده و جاودان باشد!

سنگِ كوهت، دُرّ و گوهر است            خاکِ دشتت، بهتر از زَر است

سنگ کوه های تو، مانند مروارید و جواهر، با ارزش است. خاکِ دشت های تو از طلا و جواهر، ارزشمندتر است.

آرایه ادبی:

سنگ کوه به دُر و گوهر، تشبیه شده است.

دُرّ و گوهر و طلا  ß  تناسب (مراعات نظیر)

مِهرت از دل، کی برون کنم؟            بر گو، بی مهر تو چون کنم؟

هرگز عشق و محبّت به تو، از دلم بیرون نمی رود. به من بگو که بدون عشق تو من چگونه زندگی بکنم؟ (من نمی توانم بده عشقِ تو زندگی کنم.)

تا گردشِ جهان و دورِ آسمان، بپاست            نور ایزدی همیشه رهنمایِ ماست

تا زمانی که دنیا پا بر جاست و روزگار در گردش است، نور خدایی، همیشه، هدایت گر ما می باشد.

مهر تو چون، شد پیشه ام            دور ازتو نیست، اندیشه ام

شعارِ من و کارِ من، عشق و علاقه ی به توست؛ بنابراین، همیشه به تو فکر می کنم و کاری غیر از این، ندارم.

در راه تو، كی ارزشی دارد این جانِ ما؟            پاینده باد خاک ایرانِ ما

در راه تو، جانِ ما، ارزشی ندارد. (جان ما، فدای تو باد!) امیدوارم که سرزمین ایران، پاینده و جاودان باشد!

ایران، ای خرّم بهشتِ من            روشن از تو، سرنوشتِ من

[ای] ایران، تو بهشت خرّم و خوبِ من هستی. سرنوشتِ من، از تو روشن و درخشان است.

نکته دستوری:

در مصراع دوم، فعل «است» حذف شده است.

بیت از سه جمله تشکیل شده است.

گر آتش بارد به پیکرم            جز مِهرت، در دل نَپروَرم

اگر بر جسم من آتش ببارد و گرفتار رنج و سختی بشوم، باز عشقِ تو را در وجودم پرورش می دهم و نگه می دارم.

نکته ادبی:

منظور از «آتش»، رنج، سختی و مرگ است.

از آب و خاک و مهرِ تو، سرشته شد گِلم            مهرت، اَر برون رَوَد چه می شود دلم

وجود من با عشق به آب و خاک و خورشید سرزمین تو، پرورش یافته و آمیخته شده است. اگر عشق تو از وجودم بیرون برود، معلوم نیست که چه بر سرِ دلم می آید؟

مهر تو چون، شد پیشه ام            دور از تو نیست، اندیشه ام

شعارِ من و کارِ من، عشق و علاقه ی به توست؛ بنابراین، همیشه به تو فکر می کنم و کاری غیر از این، ندارم.

در راهِ تو ، كی ارزشی دارد این جانِ ما            پاینده باد خاکِ ایرانِ ما

در راه تو، جانِ ما ارزشی ندارد. (جان ما، فدای تو باد!) امیدوارم که سرزمین ایران، پاینده و جاودان باشد!

دیگر آرایه های ادبی:

بیت اول:

پرگهر و هنر  ß  قافیه (ردیف ندارد)

بیت دوم:

بدان و جاودان  ß  قافیه (ردیف ندارد)

بیت سوم:

آهنم و میهنم  ß  قافيه (ردیف ندارد)

بیت چهارم:

پیشه ام و اندیشه ام  ß  قافیه (ردیف ندارد)

بیت پنجم:

جان و ایران  ß  قافیه (ما و ما  ß  ردیف)

بيت ششم:

گوهر و زر  ß  قافیه (است و است  ß  ردیف)

بیت هفتم:

برون و چون  ß  قافیه (کنم و کنم  ß  ردیف)

بیت هشتم:

بپا و ما  ß  قافیه (ست (است) و ست  ß  ردیف)

بیت نهم:

پیشه ام و اندیشه ام  ß  قافیه (ردیف ندارد.)

بیت دهم:

جان و ایران  ß  قافیه (ما و ما  ß  ردیف)

بیت یازدهم:

بهشت و سرنوشت  ß  قافیه (من و من  ß  ردیف)

بيت دوازدهم:

پیکرم و نپرورم  ß  قافیه (ردیف ندارد)

بیت سیزدهم:

شد و می شود  ß  قافیه (این قافيه غلط است.) (دلم و دلم  ß  ردیف)

بیت چهاردهم:

پیشه ام و اندیشه ام  ß  قافیه (ردیف ندارد.)

بیت پانزدهم:

جان و ایران  ß  قافیه (ما و ما  ß  ردیف)

محتوای شعر:

همواره شاعران و بزرگانِ ادبیّات فارسی به خاطر عشق به وطن و سرزمین خود شعرهای زیبایی سروده اند و در آن، ایران را به عظمت، زیبایی و بزرگی ستوده اند.

بر پهلوانانی که در راهِ سرافرازی ایران، جان خود را فدا کرده اند. بر ما واجب است که قدر سرزمینِ خود را بدانیم و برای آن ارزش قائل شویم.

مرحوم حسین گل گلاب، در شعر «ای ایران» عظمت و اقتدار ایران را به تصویر کشیده است.

شعر «ای ایران»:

شعر «ای ایران» از حسین گل گلاب است. این شعر با صدای خوانندگان بسیاری خوانده شده که معروف ترین آنها، مرحوم «حسین بنان» است.