مترجمانی مانند عبدالله بن مقفع (روزبه ایرانی) کتاب های خود را در موضوع تاریخ پادشاهان و قهرمانان کهن ایران و نیز اندرزنامه ها و آداب کشورداری منتشر کرد.
سلسله های ایرانی به خصوص سامانیان و آل بویه، زیرا بیشتر فرمانروایان این سلسله ها به علم و ادب علاقه مند بودند و برای عالمان، دانشمندان و ادیبان، ارزش و احترام فراوانی قائل می شدند.
از قرن سوم هجری به بعد در نتیجه علاقه امیران و وزیرانِ حکومت های صفاریان و سامانیان به فرهنگ و زبان ایرانی، رونق ادبیات آغاز شد.
مساجد، از نخستین جلوه های معماری ایرانی – اسلامی است.
آرامگاه امیر اسماعیل سامانی در بخارا و آرامگاه قابوس وشمگیر در گنبد قابوس