شاه کلید نکات
شاه کلید سوال
اگر مردمی مطابق آرمان های خود عمل کنند فاصله میان قلمرو واقعی و آرمانی جامعه خود را کاهش می دهند.
عقایدی که مردم درباره انسان و جهان دارند، ارزش هایی که محترم می شمارند، قواعدی که براساس آن ها عمل می کنند، سبک زندگی آن ها و مهارت هایی که در زندگی به کار می گیرند، گاهی درست و گاهی اشتباه است.
واقعیت ها را در پرتو آرمان ها ارزیابی می کنیم و مناسب یا نامناسب بودن آن را تشخیص می دهیم.
از آرمان های بشری بوده و اغلب جهان های اجتماعی رعایت حق و مقابله با باطل را لازم دانست ه اند.
مهم ترین آرمان ها و ارزش های اجتماعی جهان اسلام، عمل به حق و پرهیز از باطل بوده است.
بخش هایی از جهان اجتماعی که از نظر علمی صحیح و مطابق فطرت انسان باشد، حق است.
هر بخش از جهان اجتماعی که از نظر علمی قابل دفاع نباشد و بر اساس خرافات شکل گرفته باشد.
حق و باطل بودن هر لایه از جهان اجتماعی، با علم متناسب با همان بخش شناخته می شود.
حق و باطل بودن ارزش ها و عقاید کلان درباره انسان و جهان را با روش ها و علوم تجربی نمی توان شناخت.
دو ابزار مهم برای شناخت عقاید وارزش ها، عقل و وحی هستند.
جهان های اجتماعی که علم را محدود به دانش تجربی می دانند و عقل و وحی را به عنوان دو روش علمی، معتبر نمی دانند، از نظر این جوامع، عقاید و ارزش های اجتماعی پدیده هایی هستند که صرفا در قلمرو آرمانی یا واقعی جوامع انسانی پدید می آیند و ما فقط می توانیم بودن یا نبودن این ارزش ها و پیامد های اجتماعی و تاریخی آن ها را بشناسیم و برای داوری درباره درست و غلط بودن یا حق و باطل بودن آن ها راهی نداریم.
علوم اجتماعی زمانی می تواند درباره حق یا باطل بودن واقعیت ها و آرمان های جهان های اجتماعی
داوری کند که علم را به معنای تجربی آن محدود نکند.
در یک جهان اجتماعی نیز پدیده ای در زمانی، آرمان محسوب می شود و در زمان دیگری لباس واقعیت می پوشد. مثال استقلال سیاسی در ایران پیش از انقلاب اسلامی یک آرمان بود که با انقلاب اسلامی به یک واقعیت تبدیل شد.
حق و باطل نیز این گونه اند و در مکان ها و زمان های مختلف، جا به جا و دچار تغییر می شوند.
برخی جهان های اجتماعی حق و باطل بودن پدیده ها را به خواست و عمل افراد در موقعیت ها، زمان ها و مکان های متفاوت می دانند و هیچ حقیقتی را ورای خواست و اراده افراد به رسمیت نمی شناسند.
حق و باطل بودن عقاید، ارزش ها، هنجارها و کنش ها براساس آگاهی یا جهل، توجه یا بی توجهی مردم جهان های اجتماعی مختلف نسبت به آن ها تعیین نمی شود.
نژادپرستی و برتر دانستن یک قوم یا گروه خاص، استکبار و غلبه بر دیگر جوامع، پول پرستی و شرک باطل بودن این عقاید و ارزش ها با نوع مواجهه جوامع مختلف به آنها دگرگون نمی شود.
آزادی انسان ها از همه بندها و موانع راه سعادت آن ها، عدالت و ایجاد شرایط مناسب برای رشد و تعالی همه انسان ها، توحید و ربوبیت خداوند سبحان نسبت به همه مخلوقات از عقاید و ارزش های حقیقی و درستی هستند که حقانیت و درستی آن ها با موافقت و مخالفت آدمیان تغییر نمی یابد.
جوامع مختلف با ایمان به عقاید و ارزش های حقیقی، آن ها را وارد قلمرو آرمانی می کنند.
اگر جوامع این حقایق را نشناسند و به آن ایمان نیاورند و مطابق آن عمل نکنند یا اگر ایمان خود را نسبت به حقایق و کنش هایی که بر این اساس سازمان داده اند از دست بدهند از حق گسسته و به سوی باطل گام بر می دارند.
اگر هنجارها و اعمال خود را نیز بر اساس این عقاید و ارزش ها سامان دهند، این ارزش ها به قلمرو واقعی راه می یابد.
بنابراین این حقایق هرچند خود ثابت اند ولی از جهت قرار گرفتن در قلمرو آرمانی و واقعی تغییر پذیرند. یعنی برای جهان های اجتماعی ، امکان انحراف از حق و پذیرش باطل وجود دارد، همان گونه که امکان خروج از باطل و قبول حق وجود دارد. جهان های اجتماعی می توانند بر مدار حق یا باطل بچرخند اما حق و باطل برمدار بینش و گرایش آن ها ، دچار تغییر نمی شود.
قلمرو واقعی و آرمانی جهان اجتماعی:
مردم یک جهان اجتماعی:
مردمی که در یک جهان اجتماعی زندگی می کنند --> اهداف و ارزش های مشترکی دارند؛
1) رفع نیازهای اولیه
2) زندگی کردن با یکدیگر
3) آزادی، عدالت و دفاع از مظلومان
اعضای جهان اجتماعی:
راهنمای اعضای جهان اجتماعی، ارزش ها است. وقتی مردم مطابق ارزش ها عمل کنند، ارزش ها به واقعیت تبدیل می شود. مردم همواره مطابق ارزش های جهان اجتماعی عمل نمی کنند.
انواع اهداف:
کوتاه مدت: انجام تکالیف درسی امروز،نهارخوردن امروز، ....
میان مدت: قبول شدن و به کلاس بالاتر رفتن، روزه گرفتن، ....
بلند مدت: تبدیل شدن به یک فرد مفید در جامعه و سعادت دنیوی و اخروی
اعضای یک جهان اجتماعی نیز اهداف و ارزش های مشترکی را تعقیب می کنند که هر کدام برای تحقق آن ها وظیفه و مسئولیتی را به عهده دارند.
منظور از آرمان جهان اجتماعی:
به مجموعه اهداف و ارزش های مشترکی که اعضای یک جهان اجتماعی خواهان رسیدن به آن ها هستند، آرمان اجتماعی می گویند.
آرمان های جهان اجتماعی --> درارزش ها متبلور می شود.
آرمان جهان اسلام --> توحید است
منظور از قلمرو آرمانی جهان اجتماعی:
ارزش هایی را که مردم یک جامعه از آن جانبداری می کنند و رعایت آن را لازم می دانند، اما در عمل ممکن است برخی از آن ها را نادیده بگیرند قلمرو آرمانی جهان اجتماعی را شکل می دهد.
منظور از قلمرو واقعی:
ارزش هایی که مردم به آن عمل می کنند قلمرو واقعی جهان اجتماعی را می سازد.
قلمرو واقعی و آرمانی جهان اجتماعی به روی یکدیگر گشوده است و مرز آنها براساس عمل مردم تغییر می کند .
چگونگی ورود آرمان ها به قلمرو واقعی:
هر اندازه مردم مطابق ارزش ها عمل می کنند به همان اندازه آرمان ها وارد قلمرو واقعی جهان اجتماعی می شوند .
زمینه تحقق بیشتر آرمان ها:
برنامه ریزان فرهنگی هر جامعه همواره تلاش می کنند تا از طریق تعلیم و تربیت، زمینه تحقق بیشتر آرمان ها یا ورود آن ها را به قلمرو واقعی جهان اجتماعی فراهم کنند.
فاصله گرفتن قلمرو واقعی از آرمان ها:
اگر مردم به ارزش هایی که در قلمرو آرمانی جامعه رعایت آنها را لازم می دانند عمل نکنند، قلمرو واقعی از آرمان ها فاصله می گیرد.
عدم پایبندی افراد به آرمان ها و ارزش ها:
برخی از افراد عادت دارند که سخنان شان را جزو اعمالشان به حساب نیاورند. از این رو به پیامدهای آن توجه نمی کنند و به جای آنکه متعهد شوند، تنها وعده می دهند. این افراد ممکن است از آرمان ها و ارزش ها سخن بگویند ولی در عمل به آن ها پایبند نباشند.
خطاب قرآن به این گونه افراد:
«ای کسانی که ایمان آورده اید چرا سخنی می گویید که به آن عمل نمی کنید. نزد خدا بسی ناپسند است، سخنی بگویید که بدان عمل نمی کنید. خداوند کسانی را دوست می دارد که در صفی واحد همانند سدی مستحکم، در راه او قیام می کنند» (سوره صف، آیات 3 و 4)