نمونه سوالات تشریحی فصل 5 دین و زندگی دوازدهم همراه با جواب تشریحی

مسئولیت پذیری

وجود اختیار در انسان ناشی از اراده خداست در فعل ،اختیاری تا زمانی که ما اراده کاری را نکرده باشیم آن کار انجام نمی گیرد؛ لذا وجود ما اراده ما و عملی که از ما سر میزند همگی وابسته به اراده خداست. یعنی اراده انسان در طول اراده خداوند است. 

الف)۲

ب)۳

ج)۱

مسئولیت پذیری

قضای

مسئولیت پذیری

هر کس خود را مسئول کارهایش میداند و عواقب عمل خود را میپذیرد ۵ پیمان ها اساس استوارند و اگر کسی پیمان شکنی کند و مسئولیتش را انجام ندهد خود را مستحق مجازات داند 

مسئولیت پذیری

وجود اختیار و اراده در انسان ناشی از اراده الهی و خواست خداست به عبارت دیگر، خداوند اراده کرده است که انسان موجودی مختیار و دارای اراده باشد. در فعل ،اختیاری تا زمانی که ما به انجام دادن فعلی اراده نکرده ایم آن فعل انجام نمیگیرد  در عین حال وجود ما و عملی که از ما سر می زند همگی وابسته به اراده خداوند است یعنی اراده انسان در طول اراده خداست و با آن منافات ندارد. 

هر کدام از ما همواره تصمیمهایی میگیریم و برای این تصمیم ها ابتدا اندیشه می کنیم و جوانب آن را می سنجیم و سپس دست به عمل میزنیم ۵ گاهی نیز دچار تردید میشویم که از میان چندین راه و چندین کار کدام یک را انتخاب کنیم دست ،آخر پس از بررسیهای لازم یکی را برگزیده و عمل کنیم.

عرضی

: ۱- تفکر و تصمیم ۲- احساس رضایت یا پشیمانی ۳- مسئولیت پذیری

میان حرکات قلب یک فرد برای گردش خون و حرکات پای وی به هنگام قدم زدن، تفاوت اساسی وجود دارد، همچنان که تفاوت است میان حرکات دستی که بر اثر بیماری لرزش دارد با حرکت دستی که خود شخص برای غذا خوردن بالا و پایین می آورد ضربان قلب و حرکت دستی که لرزش دارد اختیاری نیست؛ ولی حرکات پا برای رفتن به سوی یک مقصد و . و حرکات دست در هنگام غذا خوردن اختیاری و تابع اراده انسان است.)

(اختیار) که به معنای توانایی بر انجام یک کار و یا ترک آن است یک حقیقت وجدانی است و هر انسانی آن را در خود می یابد و می بیند که شبانه روز در حال تصمیم گرفتن برای انجام یک کار با ترک آن است .  

البته بايد توجه داشته باشیم که بسیاری از امور اختیاری نیست و ما در وقوع آنها نقشی نداریم. به عنوان مثال، هیچ یک از ما در عملکرد دستگاههای مختلف بدن خود مانند دستگاه گوارش و یا گردش خون و همچنین در قوانین حاکم بر طبیعت مانند قانون جاذبه زمین توالی فصل ها و... نقشی نداریم و این امور خارج از اختیار ما و به صورت طبیعی انجام میشود. در عین حال، باید توجه داشت که همین اختیار محدودی که داریم مبنای تصمیم گیریهای ما و تعیین کننده سرنوشت ماست. 

تفکر و تصمیم

احساس رضایت یا پشیمانی

مسولیت پذیری

 تفکر و تصمیم هر کدام از ما همواره تصمیمهایی میگیریم و برای این تصمیم ها ابتدا اندیشه می کنیم و جوانب آن را . می سنجیم و سپس دست به عمل میزنیم. گاهی نیز دچار تردید میشویم که از میان چندین راه و چندین کار کدام یک را انتخاب کنیم. دست آخر، پس از بررسی های لازم، یکی را برگزیده و عمل میکنیم

 احساس رضایت یا پشیمانی هرگاه در کاری موفق شویم احساس رضایت و خرسندی وجودمان را فرا میگیرد این احساس رضایت نشانه آن است که آن کار را از خود و نتیجه اراده و تصمیم . عاقلانه خود میدانیم گاه نیز در کاری مرتکب اشتباه میشویم و به خود یا دیگری زیان می رسانیم در این هنگام احساس پشیمانی میکنیم و با خود میگوییم ای کاش آن کار را انجام نمی دادم. این احساس پشیمانی نشانگر آن است که من توان ترک آن کار را داشته ام) 

مسئولیت پذیری هر کدام از ما خودمان را مسئول کارهای خود می دانیم. به همین جهت آثار و عواقب عمل خود را می پذیریم و اگر به کسی زبان رسانده ایم آن را جبران می کنیم. عهدها و پیمانها نیز بر همین اساس استوارند. بنابراین، اگر کسی پیمان شکنی کند و مسئولیتش را انجام ندهد خود را مستحق مجازات میداند )

خدای متعال، متناسب با همین قوۀ اختیار بشر را راهنمایی کرده و او را مختار گذاشته است که از 

راهنمایی خداوند استفاده کند و سپاسگزار باشد یا ناسپاسی کند و از هدایت و لطف الهی بهره نبرد و مسیر شقاوت را بپیماید .

با استفاده از آن، برای زندگی خود برنامه ریزی کنیم و در مسیر رشد و کمال تا آنجا پیش برویم کا ا پیش برویم که جز خداوند کسی به عظمت آن آگاه نیست. 

قدر و قضای الهی («قدر» و «قدر» به معنای «اندازه» است و «تقدیر» به معنای «اندازه گرفتن»)

«قضا» نیز به معنای «به انجام رساندن»، «پایان دادن»، «حکم کردن» و «حتمیت بخشیدن» است.)

مخلوقات جهان، از آن جهت که خدای متعال با علم خود، اندازه، حدود، ویژگی، موقعیت مکانی و الهى وابسته هستند و از آن جهت که با فرمان و حکم و اراده الهی زمانی آنها را تعیین می ک کند، به تقدیر ایجاد می شوند، به قضای الهی وابسته اند پس اینکه میگوییم قدر و قضای الهی بر جهان حاکم است، 

به این معناست که نقشه جهان با همۀ موجودات و ریزه کاریها و ویژگیها و قانونهایش از آن خدا از علم خداست (قدر) و اجرا و پیاده کردن آن نیز به اراده خداست .قضا). به همین دلیل، نه در نقشه جهان نقصی هست و نه در اجرا و پیاده کردن آن.)

زیرا اگر وقایع جهان قانونمند نبود و همه چیز اتفاقی رخ می داد، انسان نمی دانست باید دست به چه انتخابی بزند . آبی که برای رفع تشنگی می نوشیم، به سبب اعتماد تقدیر و قضاست؛ یعنی میدانیم که پاسخ خداوند آب را با این ویژگی ها آفریده که سبب رفع تشنگی میشود

(برخی که می پندارند قدر و قضای الهی با اختیار انسان ناسازگار است، تصور می کنند تقدیر، چیزی غیر از قانونمندی جهان و نظم در آن است که وقتی به حادثه ای تعلق گرفت، هر قانونی را لغو و هر نظمی را برهم می زند؛ در حالی که دیدیم معنای قدر و قضای الهی این است که هر چیزی مهندسی و قاعده خاص خود را دارد و تمام جهان بر اساس قواعدی بنا شده است و این قواعد توسط انسان قابل یافتن و بهره گیری است. پس بدون قدر و قضای الهی هیچ نظمی برقرار نمی شود و هیچ زمینه ای برای کار اختیاری پدید نمی آید.)

(یعنی از نوعی قضا و قدر الهی، به نوع دیگری از قضا و قدر الهی پناه می برم. برداشت نابجای آن شخص چنین بود که ما هیچ اختیاری در تعیین سرنوشت خود نداریم و اگر قرار باشد دیوار بر سرمان خراب شود حتماً این اتفاق خواهد افتاد و ما نمی توانیم تغییری در آن ایجاد کنیم؛

بنابراین، حرکت و تغییر مکان و تصمیم گیری بر اساس دستور عقل بی فایده است. اما امیرالمؤمنین با رفتار و سپس گفتار خود، نگرش صحیح خود از قدر و قضای الهی را نشان داد و به آن شخص و دیگران آموخت که اعتقاد به قدر و قضا، نه تنها مانع تحرک و عمل انسان نیست، بلکه عامل و زمینه ساز آن است

( فرو ریختن دیوار سست و کج یک قضای الهی است، اما این قضا متناسب با ویژگی و تقدیر خاص آن ،دیوار یعنی سستی و کجی آن است. اما اگر دیوار، ویژگی دیگری داشته باشد، مثلاً محکم باشد قضای دیگری را به دنبال خواهد آورد و انسانی که این دو تقدیر و این دو قضا را بشناسد تصمیم میگیرد و دست به انتخاب مناسب تر میزند بنابراین جهان آفرینش مجموعه ای از قدرها و قضاهای الهی است و این انسان است که باید با تشخیص درست، بهترینها را انتخاب کند.) 

وقتی از تقدیر جهان به وسیلهٔ خداوند سخن می گوییم، منظورمان فقط تعيين طول، عرض، حجم، مکان و زمان یک موجود نیست اینها ساده ترین و آشکارترین تقدیرها هستند. تقدیر الهی شامل همۀ ویژگی ها، کیفیت ها، کمیتها و کلیۀ روابط میان موجودات میشود)

اینکه آب در چه درجه ای به جوش آید تعداد الکترونهای هر عنصر چه تعداد باشد ماه در کدام مدار دور زمین گردش کند، بدن انسان از چه اعضایی تشکیل شود هر عضوی کدام کار را انجام دهد همه و همه از تقدیرات الهی است

خداوند این گونه تقدیر کرده که انسان کارهایش را با اختیار انجام دهد» و کسی نمی تواند از اختیار که ویژگی ذاتی اوست فرار کند؛ حتی اگر بخواهد آن را انکار کند و از آن فرار کند، باز هم این کار اختیاری بوده چون همین کار را با خواست و اراده خود انجام داده است.)

. علل عرضی

 در پیدایش هر پدیده ممکن است چند عامل به صورت مجموعه و با همکاری یکدیگر مشارکت کنند؛ مثلاً برای رویش یک گل مجموعه ای از باغبان خاک، آب، نور و حرارت دست به دست هم میدهند و با مشارکت یکدیگر گل را پدید می آورند؛ یا مثلاً وقتی دو نفر دسته های یک گلدان بزرگ را میگیرند و جابه جا میکنند هر کدام از این دو نفر نیروی خاصی را وارد می کند که باعث جابه جایی گلدان میشود در هر دو مثال هر یک از این عوامل و عناصر اثر خاصی را، مستقل از دیگری اعمال میکند تا گل بروید یا گلدان جابه جا شود. این گونه علل را علل عرضی» می گویند. در علل عرضی هر عامل به طور مستقیم نقش خاصی را برعهده دارد که با نقش دیگری متفاوت است.

۲.علل طولی

 : گاهی تأثیر چند عامل در پیدایش یک پدیده این گونه است که یک عامل در عامل می گذارد و عامل دوم در عامل سوم تأثیر میکند تا اثر عامل اول را به معلول منتقل کند. برای مثال، به هنگام نوشتن چند عامل در طول هم در انجام این کار دخالت دارند : 

نفس یا روح که اراده نوشتن می کند؛

ساختار عصبی بدن که با ارادۀ نفس موجب حرکت دستمان می شود؛ 

دست که قلم را به حرکت در می آورد

؛ قلم که با  حرکت خود در صفحه جملات را می نگارد.

کل کار نوشتن را به هر یک از این عوامل میتوان نسبت داد؛ بدین معنا که اگر هر یک از این عوامل نبود، عمل نوشتن ممکن نمی شد اما هر علتی به ترتیب علت بودن خود را از عامل بالاتر می گیرد. قلم می نویسد، اما حرکت آن ناشی از حرکت دست است حرکت دست به نوبه خود محصول کار دستگاه عصبی است. این کار هم ناشی از اراده ای است که برآمده از نفس شماست. این علت ها را «علل طولی» می گویند

(وجود اختیار و اراده در انسان ناشی از اراده الهی و خواست خداست. به عبارت دیگر، خداوند اراده کرده است که انسان موجودی مختار و دارای اراده باشد. در فعل اختیاری، تا زمانی که ما ارادهٔ کاری را نکرده ایم آن کار انجام نمی گیرد؛ در عین حال، وجود ما ارادۀ ما و عملی که از ما سر می زند همگی وابسته به اراده خداوند است؛ یعنی اراده انسان در طول اراده خداست و با آن منافات ندارد.

وجود اختیار و اراده در انسان ناشی از اراده الهی و خواست خداست. به عبارت دیگر، خداوند اراده کرده است که انسان موجودی مختار و دارای اراده باشد. در فعل اختیاری، تا زمانی که ما ارادهٔ کاری را نکرده ایم آن کار انجام نمی گیرد؛ در عین حال، وجود ما ارادۀ ما و عملی که از ما سر می زند همگی وابسته به اراده خداوند است؛ یعنی اراده انسان در طول اراده خداست و با آن منافات ندارد.

اراده الهی

قضای الهی

اندازه- اندازه گرفتن

حکم کردن- حتمیت بخشیدن

وجدانی

ظول اراده خدا