نمونه سوالات تشریحی فصل 2 علوم تجربی نهم همراه با جواب تشریحی

یون­ ها-مولکول ­ها

آزاد (عنصری)-ترکیب

نوع ذره­ های سازنده

مولکول­ های چند اتمی-یون­ ها

یون­ ها-مولکول­ ها

عنصر-ترکیب

آب آهک

ذره ­های سازنده

مولکول

نمک طعام-کات کبود

یون­ ها

یون ­ها

از دست دادن-قبل از خود

افزایش

هشت

بار مخالف

خنثی

کووالانسی

اتیلن گلیکول: اتیلن گلیکول (ضد یخ) را در رادیاتور خودرو می ­ریزند تا از یخ زدن آب در زمستان جلوگیری کند.

آمونیاک: را به زمین­ های کشاورزی تزریق می­ کنند تا گیاهان بهتر رشد کنند.

اتانول: برای ضد عفونی کردن بیمارستان­ ها و لوازم پزشکی به کار می­ رود.

آهک: برای اینکه مربای کدو حلوایی ترد شود، آن را قبل از پختن برای مدتی در آب آهک قرار می ­دهند.

اگر یک ترکیب یونی مانند پتاسیم پرمنگنات را در آب حل کنیم یون ­های سازندۀ آن (یون­ های مثبت و منفی) در سراسر محلول پخش می­ شوند و سبب رسانایی جریان الکتریکی می­ شوند.

مولکول­ ها سازنده این مواد در سراسر محلول پخش می ­شوند اما محلول به دست آمده، رسانای جریان الکتریکی نیست. محلول شکر و اتیلن گلیکول در آب چنین رفتاری دارند.

وقتی اتم الکترون از دست می­دهد به یون مثبت یا کاتیون تبدیل می ­شود.

وقتی اتم الکترون می­ گیرد به یون منفی یا آنیون تبدیل می ­شود.

وقتی اتم ­های فلز کنار اتم ­های نافلز قرار می­ گیرند، اتم­ های فلز با از دست دادن الکترون به کاتیون و اتم­ های نافلز با گرفتن الکترون از اتم فلز به آنیون تبدیل می ­شوند. و بین فلز و نافلز یک پیوند شیمیایی ایجاد می­ شود که به آن پیوند یونی می­ گویند. مثال: وقتی اتم ­های فلز براق و سمی سدیم (Na) در کنار گاز سمی و زرد رنگ کلر (CI) در کنار هم قرار می­ گیرند اتم­ های سدیم الکترون از دست می­ دهند و اتم­ های کلر آن الکترون را دریافت می ­کنند و نمک خوراکی یا سدیم کلرید (NaCl) تشکیل می ­شود.

برای آنکه به ذره ­هایی تبدیل شوند که در مدار آخر خود ۸ الکترون دارند یا اینکه مدار الکترونی شان کامل شود (با از دست دادن یا دریافت الکترون).

این قانون می­ گوید: در واکنش ­های شیمیایی مجموع جرم واکنش دهنده ­ها با مجموع جرم فراورده­ ها برابر است.

یون ­ها در تنظیم فعالیت ­های بدن نقش اساسی دارند.

یون سدیم یکی از مهم­ ترین یون­ های موجود است که مقدار آن در خون از کاتیون­ های دیگر بیشتر است.

الف) از طریق خوردن نمک خوراکی یا سدیم کلرید

ب) یون سدیم در حالت محلول رسانای جریان الکتریکی است. یکی از وظایف اصلی این یون ایجاد جریان الکتریکی در مغز و اعصاب و ماهیچه­ های بدن به ویژه قلب است. از این رو یون سدیم برای بدن ضروری است.

اگر مقدار نمک موجود در رژیم غذایی ما به مقدار زیادی کاهش یا افزایش یابد، فعالیت یاخته ­های بدن مختل می ­شود. به همین دلیل باید مقدار نمک خوراکی موجود در مواد رژیم غذایی را کنترل کرد به طوری که توصیه می­ شود افرادی که بیماری قلبی، فشار خون و ... دارند و افرادی که سن آنها بالای 50 سال است، از رژیم غذایی کم نمک استفاده کنند.

در ساختمان هموگلوبین (گلبول­ های قرمز) بکار رفته ­اند این اتم ­های آهن اکسیژن را از شش­ ها گرفته به سلول­ ها می­ رسانند و کربن دی اکسید تولید شده در سلول­ ها را به شش ­ها برمی ­گردانند.

آهن مورد نیاز بدنمان را می ­توانیم با مصرف مواد پروتئینی مانند گوشت جگر و سویا و ... تأمین کنیم. اما در دوران بارداری، شیردهی، رشد و نوجوانی و در مواقعی که خون زیادی از بدن رفته باشد، بدن به آهن بیشتری نیاز دارد. در این شرایط برای درمان کم خونی و جبران کمبود آهن، پزشکان مصرف قرص آهن (فروس سولفات) را افزون بر مصرف بیشتر غذاهای سرشار از آهن (جگر و گوشت) سفارش و تجویز می­ کنند.

1) ترکیب یونی از کنار هم قرار گرفتن یون­ های مثبت و منفی پدید می ­آید. در واقع یون­ های با بار مخالف روی هم اثر می ­گذارند و یکدیگر را می­ ربایند. برای نمونه در نمک سدیم کلرید، یون­ های سدیم و کلرید بر یکدیگر جاذبه وارد می­ کنند و همدیگر را می­ ربایند. ترکیب ­های یونی در مجموع از نظر بار الکتریکی خنثی هستند.

2) ترکیب­ های یونی شکننده هستند و در اثر ضربه خورد می ­شوند.

3) این مواد در حالت جامد رسانای جریان الکتریکی نیستند.

4) اغلب ترکیب­ های یونی در آب حل می­ شوند، سدیم کلرید از جمله نمک ­هایی است که به خوبی در آب حل می­ شود و در آب دریا وجود دارد.

5) حل شدن نمک­ ها در آب، سبب تغییر در خواص فیزیکی آب می ­گردد. برای مثال، آب دریا در نقطه بالاتری می ­جوشد، رسانای جریان الکتریکی است و از آب خالص چگالی بیشتری دارد.

به جاذبه بین یون­ های مثبت و منفی، پیوند یونی می­ گویند.

وقتی که اتم­ های دو نافلز کنار یکدیگر قرار می­ گیرند، یک اشتراک الکترونی بین آنها رخ می­ دهد یعنی بین اتم ­ها هیچ الکترونی داد و ستد نمی­ شود. در این حالت اتم­ ها با هم ترکیب می­ شوند و پیوند اشتراکی تشکیل می ­دهند در این پیوند مولکول­ ها بار الکتریکی ندارند. برای مثال در مولکول آب دو پیوند اشتراکی وجود دارد. هر پیوند اشتراکی شامل دو الکترون است که هر یک از اتم­ های هیدروژن و اکسیژن، یک الکترون به اشتراک گذاشته ­اند.

ماده ی خالصی است که از چند نوع اتم مختلف بدست می ­آید.

مثال آب و اتانول و سدیم کلرید (نمک خوراکی)

ترکیب یونی-ترکیب مولکولی

ذرات سازنده­ ی این ترکیب­ ها یون است. مثال: سدیم کلرید (نمک خوراکی) و کات کبود (مس سولفات) و کلسیم کربنات (آهک) و جوهر نمک

ذرات سازنده­ ی این ترکیب­ ها مولکول­ های چند اتمی است. مثال: اتانول، شکر، آب، آمونیاک، متان 

اتیلن گلیکول - آمونیاک - اتانول - آب آهک

اتیلن گلیکول: استفاده به عنوان ضد یخ

آمونیاک: تزریق به زمین کشاورزی برای رشد بهتر گیاهان

اتانول: استفاده در ضد عفونی بیمارستان ­ها و لوازم پزشکی

آب آهک: استفاده در تهیه مربا برای ترد کردن کدو حلوایی

زیرا ذره ­های سازنده آن متفاوت است.

کات کبود دارای ساختار بلوری است و ذرات با هم پیوند یونی دارند در حالی که شکر ساختار بی ­شکل دارد و پیوند اتم­ های آن، کووالانسی است.

زیرا این ترکیب­ ها از یون مثبت و منفی تشکیل شده است. یون ­ها با حل شدن در آب آزادانه حرکت کرده و سبب برقراری خاصیت الکتریکی در محلول می­ شوند.

چون پتاسیم پرمنگنات یک ترکیب یونی است که با حل شدن آن در آب یون ­های سازنده آن در سراسر محلول پخش می­ شوند و سبب رسانایی جریان الکتریکی می­ شوند.

زیرا ذرات باردار ندارند و با وجود حل شدن در آب نمی ­توانند رسانای الکتریکی باشند.

داد و ستد الکترونی-مشارکت الکترونی

هر گاه اتم­ ها در شرایط مناسب در کنار هم قرار گیرند، یک واکنش شیمیایی بین آنها رخ می­ دهد و مواد جدیدی تولید می شود.

سدیم:

1) جامد است.

2) فلز خطرناک است.

3) براق است.

4) با آب و اکسیژن به شدت واکنش می ­دهد.

5) الکترون از دست داده و به یون مثبت تبدیل می ­شود.

کلر:

1) گاز است.

2) زرد رنگ است.

3) سمی است.

برخی اتم­ ها با از دست دادن الکترون به یون مثبت (کاتیون) تبدیل می ­شوند (و برای خنثی شدن باید الکترون بگیرد.)

برخی از اتم ­ها با گرفتن الکترون به یون منفی (آنیون) تبدیل می ­شوند (و برای خنثی شدن باید الکترون­های اضافه را از دست دهد.)

تبدیل شدن آن ­ها به ذره­ هایی با مدار الکتریکی کامل (هشتایی) است.

در یک واکنش شیمیایی مقدار واکنش دهنده ­ها و فراورده ­ها با هم مساوی است.

5/34 = 1/23 – 6/57

الف) نیتروژن و هیدروژن واکنش دهنده هستند.

ب) آمونیاک

ج) ۳۴ گرم؛ زیرا بر طبق قانون پایستگی جرم مجموع جرم واکنش دهنده­ ها و فراورده با هم برابر است.

گرم ۳۴ (فراورده) = ۶ + ۲۸ (واکنش دهنده)

یون ­های سازنده به علت اختلاف بار به شدت همدیگر را جذب می­ کنند.

1) ترکیب­ های یونی در مجموع از نظر بار الکتریکی خنثی هستند.

2)  ترکیب­ های یونی شکننده هستند و در اثر ضربه خرد می ­شوند.

3) اغلب ترکیب­ های یونی در آب حل می­ شوند.

به جاذبه بین یون­ های مثبت و منفی، پیوند یونی می­ گویند.

ب

در اثر بارش باران و عبور آب از خاک­ های مختلف نمک­ های (سدیم کلرید) موجود در آنها (که به خوبی در آب حل می ­شود) در آب حل شده به دریا ریخته می ­شود و سبب شوری آب دریا می­ گردد.

1) به دلیل داشتن ناخالصی (نمک) نقطه­ ی جوش بالاتری از آب خالص دارد.

2) رسانای جریان الکتریکی است.

3) چگالی بالاتری نسبت به آب خالص دارد. شناور ماندن تخم مرغ در آب دریا نیز به همین دلیل است.

آب دریا؛ زیرا در آب دریا مقادیر زیادی نمک حل شده است که باعث می ­شود خواص فیزیکی آب تغییر کرده و نقطه جوش آن بالاتر رود.

آب نمک > تخم مرغ > آب مقطر

هنگام تشکیل مولکول­ ها، اتم­ ها به جای داد و ستد الکترون، با یکدیگر الکترون به اشتراک می ­گذارند.

هشت و دو

وقتی که اتم­ های دو نافلز کنار یکدیگر قرار می­ گیرند، یک اشتراک الکترونی بین آنها رخ می­ دهد. در این حالت اتم­ ها با هم ترکیب می­ شوند و پیوند کووالانسی تشکیل می دهند.

الف) جرم هیدروکربن و دمای جوش:

با افزایش جرم هیدروکربن دمای جوش آن افزایش می­ یابد.

ب) شاخه جانبی و گرانروی هیدروکربن:

با افزایش شاخه جانبی گرانروی هیدروکربن کاهش می ­یابد.

پلی ­تن فراورده­ ای است که طی یک تغییر شیمیایی از آتن بدست می­ آید در این تغییر شیمیایی مولکول­ های کوچک به مولکول ­های بزرگ تبدیل می ­شوند (پلیمر).

قیر