نمونه سوالات تشریحی فصل 9 مطالعات اجتماعی نهم همراه با جواب تشریحی

ازبک ­­ها – عثمانی ­ها

اسماعيل - شيخ صفی الدین اردبیلی

شاه تهماسب اول - شاه عباس اول

شاه عباس اول - قزوین

سلطان حسین - قندهار

عباس اول - اروپاییان

قرون جدید

پرتغالی ­ها - نداشتن کشتی جنگی

شاردن

هنگام به قدرت رسیدن صفویان کشور ما حکومت واحد و قدرتمندی نداشت و دچار تفرقه و تجزیه شده بود در آن زمان حاکمان بخش ­های مختلف ایران با هم در جنگ بودند به همین دلیل امنیت و آرامش شهرها و روستاها از بین رفته و امور کشور مختل شده بود. کشورهای همسایه نیز از جمله امپراتوری عثمانی با حمله ­های پی در پی به سرزمین­ های همجوار بر قلمرو خود می ­افزود سلطان عثمانی خود را خلیفه می­ دانست و به ایران چشم طمع داشت در شمال شرق ایران (ماوراءالنهر) نیز ازبک­ ها قدرت گرفته بودند و به مرزهای ایران می­ تاختند.

از نظر سیاسی: حکومت ایران یکپارچه و نیرومند شد به طوری که قلمرو آن به حدود قلمرو دوره ساسانیان رسید.

از نظر اجتماعی: حکومت صفوی همۀ اقوام ایرانی را زیر حاکمیت خود گرفت و موجب همبستگی و اتحاد بیشتر ایرانیان شد.

از نظر مذهبی: مذهب شیعه به عنوان مذهب رسمی کشور انتخاب شد.

سلطان عثمانی که از شکل گیری سلسله قدرتمند و شیعه مذهب صفویه ناخشنود بود در زمان شاه اسماعیل اول صفوی با سپاهی عظیم راهی ایران شد. در این جنگ که در چالدران (در نزدیکی شهر خوی) صورت گرفت. عثمانی­ ها به دلیل استفاده از سلاح ­های آتشین مانند توپ و تفنگ که سپاه ایران از آن بی بهره بود، پیروز شدند. پس از جنگ چالدران، تبریز به اشغال عثمانی ­ها در آمد اما مقاومت مردم تبریز، عثمانی ها را مجبور به عقب نشینی کرد.

شاه تهماسب اول با سر و سامان دادن به اوضاع داخلی و دفع حمله ­های ازبکان و دولت عثمانی، حکومت صفوی را تثبیت و تحکیم کرد. او همچنین پایتخت را از تبریز به قزوین انتقال داد.

سیاست کشتن و کور کردن شاهزادگان و یا بازداشتن آنها از حکومت ولایت ­ها و نیاموختن شیوۀ کشورداری به آن­ها.

1. شاه عباس اول برای تقویت حکومت مرکزی و جلوگیری از نافرمانی و بی نظمی سران ایل قزلباش حکومت ولایت ­ها را از آنان گرفت و به افرادی غیر از قزلباش­ ها سپرد.
2. در کنار سپاه قزلباش سپاه جدیدی از افراد غیر قزلباش تشکیل داد و به کمک اروپاییان آنها را به توپ و تفنگ مجهز کرد.

هم­ زمان با به قدرت رسیدن سلسله صفوی، کشورهای اروپایی قرون وسطا (عصر) (تاریکی را پشت سر گذاشته و وارد قرون جدید شده بودند. اروپائیان با ساختن کشتی های بزرگ و مجهز به توپ­های جنگی به سرزمین ­های دیگر رفتند و بخش ­های وسیعی از قاره­ های آمریکا، آفریقا و آسیا را مستعمرۀ خود کردند.

شاه عباس اول از رقابت انگلیسی ­ها و پرتغالی ­ها استفاده کرد و به کمک کشتی­ های جنگی انگلستان، پرتغالی­ ها را از سواحل و جزایر ایران بیرون راند.

در آن زمان اروپاییان شرکت ­های بزرگ تجاری تأسیس کرده بودند و تمایل زیادی داشتند که روابط تجاری خود را با دیگر کشورها و از جمله ایران گسترش دهند. به همین دلیل نمایندگانی را برای عقد قراردادهای بازرگانی به کشور ما فرستادند.

کشور ما حکومت واحد و قدرتمندی نداشت و دچار تفرقه و تجزیه شده بود حاکمان بخش‌های مختلف ایران با هم در جنگ بودند به همین دلیل امنیت و آرامش شهرها و روستاها از بین رفته و امور کشور مختل شده بود.

امپراتوری عثمانی که با حمله های پیاپی به سرزمین های همجوار بر قلمرو خود افزود سلطان عثمانی خود را خلیفه مسلمانان می دانست و به ایران نیز طمع داشت در شمال ایران ازبک‌ها قدرت گرفته بودند و به مرزهای ایران می تاختند.

شیخ صفی الدین اردبیلی از صوفیان معروف زمان خود بود که پیروان و هواداران زیادی داشت و خانگاهش در اردبیل مورد توجه مردم و حاکمان محلی بود.

خانقاه

ایل های مختلف ترک بودند که به قزلباش شهرت داشتند.

به کمک نیروهای نظامی قزلباش ها نخست شروانشاهان و آق قویونلوها راشکست داد و پس از تسلط یافتن بر تبریز خود را شاه ایران خواند.

مذهب شیعه را رسمی کرد که حاکمان مناطق مختلف را یکی پس از دیگری از میان برداشت با شکست دادن ازبک‌ها در خراسان بر سراسر ایران و مسلط شد حکومت ایران را یکپارچه و نیرومند ساخت.

ازبک ها در شرق عثمانی ها در غرب

چون شکل گیری سلسله قدرتمند و شیعه مذهب صفوی ناخشنود بود.

در جنگی که میان سپاهیان دو کشور ایران و عثمانی در نزدیکی شهر خوی چالدران رخداد شاه اسماعیل و سربازانش شجاعت زیادی نشان داده اند اما سپاه عثمانی به کمک سلاحهای آتشین مانند توپ و تفنگ که سپاه ایران از آن بی بهره بود پیروز شد.

قرون جدید

شاه عباس

صفوی

قندهار

شاه اسماعیل