نمونه سوالات تشریحی فصل 5 جغرافیای ایران دهم همراه با جواب تشریحی

اصطلاح هوا به حالت آنی و زودگذر جو گفته میشود؛مثلاً دمای شهر یاسوج در ۲۶ فروردین سال ١٣٩٤ ساعت ۸ صبح، ۱۳ درجه سانتیگراد است.

آب و هوا به مجموعه عناصر جوی غالب در یک منطقه در دراز مدت گفته میشود؛مثلاً آب و هوای استان خراسان جنوبی گرم و خشک است.

سازمان هواشناسی کشور با استفاده از اطلاعات روزانه مانند فشار رطوبت و دما،نقشه های هواشناسی تهیه میکند و با کمک تصاویر پی در پی،ماهوارهای عبور توده های هوا را پس از شکل گیری مراکز کم فشار و پرفشار طی چند روز پیگیری می کند.

با توجه به نوع توده هوا سرعت و جهت آنها کارشناسان هواشناسی می توانند وضعیت هوا و تغییرات آن را برای روزهای آینده پیش بینی کنند.

امروزه با پیشرفت ارتباطات و فناوری میتوانیم از طریق سایت های مختلف اینترنتی و نرم افزارهای مختلف که امکان نصب روی رایانه و رایانه همراه را دارند به اطلاعاتی در مورد پیش بینی وضع هوای شهرها روستاها و دیگر مناطق مختلف جهان دست یابیم.

1. موقعیت جغرافیایی
2. میزان ارتفاع و جهت کوهستان ها
3. ورود توده های هوا به کشور

1. عرض جغرافیایی
2. دوری و نزدیکی از دریاها
3. پرفشار جنب حاره ای

در مناطق جنوبی کشور که در عرضهای پایین جغرافیایی قرار دارند به خط استوا نزدیک ترند،زاویه تابش خورشید هنگام ظهر نزدیک به عمود است و به همین دلیل در این نواحی مقدار تابش خورشید بیشتر و هوا گرم تر است؛مانند استانهای هرمزگان و جنوب سیستان و بلوچستان ولی در مناطق شمالی کشور که در عرضهای بالای جغرافیایی قرار دارند و زاویه تابش خورشید مایل تر است مقدار تابش کم تر و هوا سرد تر است؛مانند استانهای آذربایجان غربی و شرقی.

در اطراف خط استوا به دلیل گرم بودن و صعود هوا کمربند کم فشار حاره ای تشکیل می شود ودارای آب و هوای گرم و مرطوب است.

در اطراف مدار رأس السرطان و رأس الجدی به دلیل سنگینی و فرونشینی هوا،کمربند پرفشارجنب حاره ای تشکیل می شود و دارای آب و هوای گرم و خشک است.

عامل پرفشار جنب حاره ای

عامل پرفشار جنب حاره ای در تابستان به داخل کشور پیش روی می کند و مانع ریزش بارش در دوره گرما در کشور می شود.

1. نزدیکی به دریاها و دوری از آن در آب و هوای کشور دو اثر متفاوت دارد در سواحل شمالی کشور دریای خزر در افزایش بارش نقش مهمی دارد ولی خلیج فارس و دریای عمان به دلیل عدم امکان صعود هوای مرطوب در بارش سواحل جنوبی کشور نقش چندانی ندارند و موجب شرجی شدن هوا می شوند.
2. در نواحی داخلی کشور به دلیل دور بودن از دریاها و کمبود،رطوبت اختلاف دما زیاد است ولی در نواحی ساحلی شمال و جنوب کشور اختلاف دما کم تر است.

با افزایش هر ۱۰۰۰ متر ارتفاع دمای هوا به طور میانگین حدود ۶ درجه سانتیگراد کاهش مییابد.پس در نواحی کوهستانی کشور آب و هوا سردتر و در دشت های داخلی کشور که ارتفاع کم تری دارند آب و هوا گرم تر است.

جهت رشته کوه های بلند مانند البرز و زاگرس نیز در پراکندگی جغرافیایی بارش کشور اثر دارد.این عامل موجب بارشهای بیش تر در دامنه های شمالی البرز و دامنه های غربی زاگرس شده است.

توده هوا حجم بزرگی از هوا است که ویژگی فیزیکی آن به خصوص از نظر دما و رطوبت،در سطح افقی در صدها کیلومتر تقریباً همسان باشد.

توده هوای غربی،توده هوای سیبری،توده هوای سودانی،توده هوای عربستان و توده هوای مرطوب موسمی

توده هوای مرطوب غربی

در دوره سرما وارد ایران میشود و باعث سردی و خشکی هوا در زمستان می شود و موجب ریزش بارش در سواحل شمالی می گردد.

رطوبت دریای مدیترانه و اقیانوس اطلس را در دوره سرما به داخل ایران منتقل می کند و برف و باران به همراه دارد.

گاهی در ماه های سرد سال رطوبت دریای سرخ را به کشور ما می آورد و باعث بارندگی می شود.

در دوره گرما هوای گرم را از عربستان به ایران می آورد و باعث افزایش شدید دما می شود.

برخی سالها در دوره گرما از اقیانوس هند به ایران نفوذ و موجب باران های سیلابی در جنوب شرق ایران می شود.

جنوب شرق ایران به دلیل نفوذ توده هوای مرطوب موسمی تابستانی به کشور.

1. دما
2. فشار
3. رطوبت
4. بارش

1. آب وهوای گرم و خشک
2. آب و هوای کوهستانی
3. آب وهوای گرم و شرجی
4. آب و هوای معتدل خزری

1. بارش کم و خشکی هوا
2. اختلاف شدید دما
3. فقر پوشش گیاهی
4. تبخیر و تعرق زیاد

1. افزایش بارندگی و کاهش دما با افزایش ارتفاع
2. میانگین دمای پایین
3. بارندگی اغلب به صورت برف

1. بارندگی اندک
2. رطوبت نسبی زیاد
3. میانگین دمای بالای سالیانه

1. بارندگی زیاد
2. اعتدال دما در طول سال
3. پوشش گیاهی غنی

1. عامل پرفشار جنب حاره ای
2. جهت رشته کوههای بلند البرز و زاگرس
3. دور بودن از دریاها و منابع رطوبتی

پرفشار جنب حاره ای

مرکز پرفشار جنب حاره ای از طریق جلوگیری از صعود هوای مرطوب باعث کاهش باران و ایجاد بیابان ها در کشور می شود.

عامل پرفشار جنب حاره ای

رشته کوه های البرز و زاگرس دو اثر متفاوت دارند از یک طرف این رشته کوه ها با جذب رطوبت وضعیت آب و هوایی را در نیمه شمالی و غربی کشور مناسب کرده اند و از طرفی دیگر،کوهستان های البرز و زاگرس همچون سدی در مقابل عبور توده هوای مرطوب به نواحی داخلی کشور قرار گرفته اند.

جهت رشته کوه های البرز و زاگرس که مانع ورود توده های هوای مرطوب به نواحی داخلی مانند دشت کویر می شود.

دور بودن از منابع رطوبتی مانند بادهای مرطوب غربی.

موقعیت آب و هوایی در نواحی مرکزی ایران به گونه ای است که یکی از بزرگ ترین کویرهای جهان را به مساحت ٦٠ هزار کیلومتر مربع به وجود آورده است،کویر بخشی از بیابان است و به نمکزارهای پف کرده ای گفته میشود که تبخیر شدید عامل اصلی شکل گیری آن است.بخش بزرگی از دشت کویر بیابان واقعی است؛یعنی میانگین بارش سالانه آن از ۵۰ میلیمتر کمتر است.

لوت یکی از خشک ترین بیابان های ایران است که در عین حال یکی از گرم ترین مناطق کره زمین نیز به شمار می آید.لوت در جنوب شرق ایران قرار دارد بخش زیادی از این بیابان به دلیل قرارگیری در منطقه فشار زیاد جنب حاره ای کمتر از ۳۰ میلیمتر باران دارد وسعت این بیابان حدود ۸۰هزار کیلومتر مربع است.

آب و هوا بر نوع کشاورزی گردشگری معماری سیستم های حمل و نقل و سلامتی انسان نیز تأثیر دارد.علاوه بر آن بر نوع لباس پوشیدن و یا انتخاب نوع مسکن ما نیز مؤثر است.

آب و هوا بر معماری تأثیرات زیادی دارد.در کشور ما به دلیل گوناگونی آب و هوا، معماری های گوناگونی در نقاط مختلف کشور دیده میشود.

در گذشته مردم در ساخت ساختمان به اثر اقلیم بر ساختمان و محیط توجه می کردند و به همین دلیل در داخل خانه هایشان دارای آسایش بودند و انرژی کمتری هم مصرف میشد.

برای کاهش سوانح جاده ای توجه به اقلیم و پیش بینی وضع هوا راهکار بسیار مناسبی است. توجه به وضع جوی منطقه در پروژه های راه سازی و طراحی سامانه های حمل ونقل بسیار مهم است.در صورت آگاهی از وضعیت آب و هوایی می توان خسارت های سوانح جادهای را کاهش داد.

برف سنگین،سقوط بهمن وقوع سیل یخبندان و پدید آمدن مه.

جغرافیای پزشکی در زمینه پراکندگی تأثیرات عوامل محیطی بر سلامت انسان مطالعه می کند؛به عنوان مثال تشدید آلودگی هوای کلان شهرها و مناطق صنعتی کشور و یا آلودگی هوای استان های نیمه غربی کشور به وسیله ریزگردها سلامت جسمی و روحی عده زیادی از هم وطنان را به خطر انداخته است.

آلودگی هوا بیابان زایی خشک سالی و افزایش دما.

وضعیتی که با افزایش ارتفاع دمای هوا به طور ناگهانی افزایش یابد وارونگی دما رخ می دهد.در این حالت هوای سرد و سنگین در سطح زمین قرار میگیرد و اجازه نمی دهد آلودگی به طرف بالاحرکت کند و در نتیجه میزان آلاینده ها در هوای شهرهای بزرگی مانند تهران بسیار زیاد می شود و مشکلات فراوانی را برای مردم ایجاد میکند در شرایط وارونگی حرکت صعودی و جابه جایی هوا صورت نمی گیرد.

ریزگردها بیشتر شامل گرد و غباری است که وارد هوا می شود محدوده جغرافیایی بحرانی این پدیده کشورهای،ایران ،عراق ،ترکیه،کویت و عربستان هستند

عواملی چون کاهش ریزش های جوی خشک شدن باتلاق ها و مدیریت ضعیف منابع آب در این مناطق باعث شکل گیری این پدیده شده است.

احیای تالاب ها و تأمین حقابه رودخانه های منطقه اجرای طرح های بیابان زدایی تغییر در شیوه کشت و مدیریت صحیح آب در بخش های مختلف روش های مناسبی است.

برای حل مشکلات محیط زیست کشور مدیران برنامه ریزان و مسئولان باید به بعد مکانی تصمیم گیری های خود توجه جدی کنند و در حفظ منابع طبیعی و ملی کشورشان تلاش کنند.

اصطلاح هوا به حالت آنی و زودگذر جو گفته میشود؛ مثلاً دمای شهر یاسوج در ۲۶ فروردین سال ۱۳۹۴ ساعت ۸ صبح، ‍۱۳ درجه سانتیگراد است

 در این حالت، هوای سرد و سنگین در سطح زمین قرار می گیرد و اجازه نمی دهد آلودگی به طرف بالا حرکت کند و در نتیجه، میزان آلاینده ها در هوای شهرهای بزرگی مانند تهران بسیار زیاد می شود و مشکلات فراوانی را برای مردم ایجاد میکند. در شرایط وارونگی، حرکت صعودی و جا به جایی هوا صورت نمی گیرد

آلودگی هوا، بیابان زایی، خشک سالی و افزایش دما

 موقعیت جغرافیایی

–      میزان ارتفاع و جهت کوهستان ها

–      ورود توده های هوا به کشور

برف سنگین، سقوط بهمن، وقوع سیل، یخبندان و پدید آمدنِ مه

در گذشته، مردم در ساخت ساختمان، به اثر اقلیم بر ساختمان و محیط توجه میکردند و به همین دلیل در داخل خانه هایشان دارای آسایش بودند و انرژی کمتری هم مصرف می شد

در اطراف مدار رأس السرطان و رأس الجدی، به دلیل سنگینی و فرونشینی هوا، کمربند پرفشار جنب حاره ای تشکیل می شود و دارای آب و هوای گرم و خشک است

آب و هوا بر نوع کشاورزی، گردشگری، معماری، سیستم های حمل و نقل و سلامتی انسان نیز تأثیر دارد. علاوه بر آن، بر نوع لباس ِ پوشیدن و یا انتخاب نوع مسکن ما نیز مؤثر است.

عامل پر فشار جنب حاره ای در تابستان به داخل کشور پیش روی می کند و مانع ریزش بارش در دوره گرما در کشور می شود

موقعیت آب و هوایی در نواحی مرکزی ایران به گونهای است که یکی از بزرگ ترین کویرهای جهان را به وجود آورده است. کویر، بخشی از بیابان است و به نمکزارهای پف کرده ای گفته می شود که تبخیر شدید، عامل اصلی شکل گیری آن است. بخش بزرگی از دشت کویر، بیابان واقعی است؛ یعنی میانگین بارش سالانه آن از ۵۰ میلیمتر کمتر است.

 با افزایش هر ۱۰۰۰ متر ارتفاع، دمای هوا به طور میانگین حدود ۶ درجه سانتیگراد کاهش می یابد. پس در نواحی کوهستانی کشور، آب و هوا سردتر و در دشت های داخلی کشور، که ارتفاع کم تری دارند آب و هوا گرم تر است

بارندگی زیاد

بارندگی زیاد

اعتدال دما در طول سال

پوشش گیاهی غنی

 توده هوا، حجم بزرگی از هوا است که ویژگی فیزیکی آن به خصوص از نظر دما و رطوبت، در سطح افقی در صدها کیلومتر تقریباً همسان باشد

فزایش بارندگی و کاهش دما با افزایش ارتفاع

میانگین دمای پایین

بارندگی اغلب به صورت برف

رطوبت دریای مدیترانه و اقیانوس اطلس را در دوره سرما به داخل ایران منتقل می کند و برف و باران به همراه دارد

در دوره گرما هوای گرم را از عربستان به ایران می آورد و باعث افزایش شدید دما می شود

 جنوب شرق ایران به دلیل نفوذ توده هوای مرطوب موسمی تابستانی به کشور

 برخی سال ها در دوره گرما از اقیانوس هند به ایران نفوذ و موجب باران های سیلابی در حنوب شرق ایران می شود

دما – فشار – رطوبت – بارش

گاهی درماه های سرد سال رطوبت دریای سرخ را به کشور ما می آورد و باعث بارندگی می شود

بارندگی 

لوت

آب و هوا

خط استوا

پزشکی 

ریز گردها

آب و هوا

دراز مدت 

توده هوای مرطوب غربی 

سوانح جاده ای