نمونه سوالات تشریحی فصل 3 جامعه شناسی دهم همراه با جواب تشریحی

جهان اجتماعی از مجموعه پدیده های اجتماعی شکل می گیرد.

1. هر دو از اعضای مختلفی تشکیل شده اند.
2. در هر دو، اعضا برای حفظ حیات موجود زنده در ارتباط با هم عمل می کنند.
3. در هر دو، برای رسیدن به هدف اعضا از نظم و چینش مناسبی برخوردارند.
4. در هر دو، اعضا به یکدیگر وابسته اند و هر کدام نیازهای دیگری را تامین می کنند.

1. عضویت موجود زنده و نظم آن تکوینی است. یعنی بر اساس اراده و آگاهی اعضا به وجود نمی آید و به همین دلیل با اراده ی اعضا نیز تغییر نمی کند اما عضویت و نظم اعضا در جهان اجتماعی اعتباری است. یعنی با اراده و آگاهی انسان ها شکل می گیرد و قابل تغییر است .
2. موجودات زنده طول عمر معینی دارند و ویژگی های آن ها از طریق وراثت از نسلی به نسل دیگر منتقل می شود اما جهان اجتماعی با انتقال فرهنگ خود از طریق تعلیم و تربیت به نسل دیگر تداوم می یابد.

مجموعه آگاهی های مشترک که جهان اجتماعی بر اساس آن ها شکل می گیرد را فرهنگ می نامند.

جهان اجتماعی فرو می ریزد یا دگرگون می شود، اگر:

1. نتواند فرهنگ خود را حفظ کند .
2. نتواند فرهنگ خود را به نسل بعد منتقل نماید.

پدیده هایی که در گستره ی جهان اجتماعی قرار می گیرند، عبارتند از:

1. کنش اجتماعی
2. پیامدهای کنش
3. پدیده هایی که با زندگی اجتماعی انسان در ارتباطند و نقش تعیین کننده بر کنش انسان دارند.

همه پدیده هایی که بیرون از جهان اجتماعی قرار دارند، یعنی پدیده های طبیعی و ماورای طبیعی به دلیل ارتباطی که با زندگی اجتماعی انسان ها دارند به جهان اجتماعی راه پیدا می کنند.

• احترام به قانون و ازدواج: کنش اجتماعی هستند.
• خانواده، امنیت، صلح: پیامد کنش اجتماعی هستند.

• زلزله: ارتباط با زندگی انسان ها و نقش تعیین کننده بر کنش انسان، انسان ها برای مقابله با زلزله قواعد خاصی را وضع می کنند و خانه های خود را در برابر زلزله مقاوم می سازند.
• خشکسالی: ارتباط زندگی انسان ها و نقش تعیین کننده بر کنش اجتماعی انسان، انسان ها برای مقابله با خشکسالی قواعد خاصی را وضع می کنند و انبار و سیلو و قنات حفر می کنند و کشاورزی متناسب با همان آب و هوا را انتخاب می کنند.

• فلزات: ارتباط با زندگی انسان ها و نقش تعیین کننده بر کنش انسان، انسان ها با شناخت فلزات ابزاری را ساختند که شیوه تولید و مسافرت آن ها را تغییر داد.
• ستارگان: ارتباط با زندگی انسان ها و نقش تعیین کننده بر کنش انسان، انسان ها با شناخت ستارگان مسیر خود را در دریا و بیابان پیدا کردند و مهاجرت و مسافرت افزایش یافت.

• آلودگی طبیعت و محیط زیست: این امر پیامد رفتار شتاب زده و نابخردانه انسان است و محدودیت هایی را برای زندگی اجتماعی انسان ها به وجود آورده است.
• شناخت خداوند، فرشتگان و جهان ماورای طبیعی: آرمان ها و ارزش های زندگی انسان ها را تغییر می دهد و کنش اجتماعی آن ها را دگرگون می سازد.

فرهنگ به شیوه‌ی عملی و نحوه‌ی عملکرد هر جامعه و نهاد فرهنگی گویند. 

جامعه به گروهی از انسان ها اطلاق می شود که در طی سالیان متمادی با یکدیگر زندگی می کنند.

فرهنگ آگاهی بر شناخت مشترک است.فرهنگ آموختنی و آموزش پذیر است.فرهنگ قابل انتقال است.هر جامعه ای دارای فرهنگ است. فرهنگ قابلیت تغییر دارد.

فرهنگ و جامعه جدای از یکدیگر نمی توانند باشند. جامعه ی بدون فرهنگ وجود ندارد و فرهنگ نیز بدون جامعه پدید نمی آید. جامعه و فرهنگ را به جسم و جان یک موجود زنده می توان تشبیه کرد. جامعه در حکم جسم و کالبد و فرهنگ در حکم جان و روح است.

نهادهایی که به تولید فرهنگ می پردازند ، فرهنگ را در جامعه استمرار می دهند و آن را در جامعه عمق می بخشند. مانند: خانواده ، مساجد ، آموزش و پرورش ، دانشگاه‌ها و رسانه‌ها.

هر نهاد اجتماعی علاوه بر آن که تابع فرهنگ عمومی جامه است ، دارای خرده فرهنگ خاص خود می باشد. مثلا نهاد اقتصادی دارای عقاید و ارزش ها ، هنجارها (ضرب المثل ها) خاص خود می باشد.

چون به تولید ، استمرار و عمق فرهنگ کمک می کند.

عضویت اعضا در بدن موجودات زنده و نظم آنها تکوینی است؛ یعنی براساس آگاهی و ارادۀ اعضا به وجود نمی‌آید و به همین دلیل با ارادۀ اعضا تغییر نمی‌کند؛ ولی عضویت در جهان اجتماعی و نظم میان اعضای آن، با اراده و آگاهی انسان ها تعریف می‌شود و با قرارداد آنها به وجود می‌آید.

جهان اجتماعی مانند یک موجود زنده، اعضای مختلفی دارد و این اعضا در ارتباط با هم، از نوعی نظم برخوردارند. نظم از ویژگی‌های مهم جهان اجتماعی است

بخش مشترک فرهنگ که در جامعه غالب است را فرهنگ عمومی و بخشی از فرهنگ مخصوص یک گروه ، قوم یا طبقه است. مثلا در ایران ، فرهنگ اسلامی ، ایرانی فرهنگ عمومی و فرهنگ قوم های ترک و لر و بلوچ و یا فرهنگ مشاغل مختلف مانند جامعه مهندسان ، خرده فرهنگ است.

در صورتی که ارزش ها ، عقاید ، و هنجارهای خرده فرهنگ مخالف با فرهنگ عمومی باشد. مانند گروه بزهکاران و سارقانی که نظم جامعه را زیر پا می گذارند. (در صورتی که خرده فرهنگ به لایه های اصلی و عمیق یک فرهنگ حمله کند به ضد فرهنگ تبدیل می شود.)

 1-ازاعضاءواجزای متفاوتی تشکیل شده اند. 2 -اجزا واعضای هریک ازآنهابه یکدیگروابسته اند. 3 -اعضای هریک برای حفظ بقای کل عملی انجام می دهند. 4 -اعضای هریک دارای هدف،نظم وچینش خاصی هستند. 5 -تغییرهریک ازاجزاء موجب تغییرسایراجزاءمی شود. 

نظم

ازطریق آموزش وانتقال فرهنگ ازنسلی به نسل دیگر

هرگاه یک نسل نتواند فرهنگ خودراحفظ  کند یا نتواند آن  رابه نسل بعد منتقل سازد

بخش های غیررسمی فرهنگ توسط خانواده منتقل می شود.

ورودپدیده های طبیعی به جهان اجتماعی باعث گسترش آن می شود.

جهان اجتماعی 

پدیده هایی که مستقل ازذهن واعتبارانسان ها وجوددارند.وجودآنهابا آگاهی واراده انسان شکل نیافته است. 

:با یکدیگر مقایسه 

جهان اجتماعی 

نظم

تکوینی

بازی گروهی

فرهنگ

اعتباری

فرهنگ - نسل های بعد 

فرو می ریزد - دگرگون 

اجتماعی

فرهنگ به شیوه‌ی عملی و نحوه‌ی عملکرد هر جامعه و نهاد فرهنگی گویند. جامعه به گروهی از انسان ها اطلاق می شود که در طی سالیان متمادی با یکدیگر زندگی می کنند.

۱- فرهنگ آگاهی بر شناخت مشترک است.

۲- فرهنگ آموختنی و آموزش پذیر است.

۳- فرهنگ قابل انتقال است.

۴- هر جامعه ای دارای فرهنگ است.

۵- فرهنگ قابلیت تغییر دارد.

فرهنگ و جامعه جدای از یکدیگر نمی توانند باشند. جامعه ی بدون فرهنگ وجود ندارد و فرهنگ نیز بدون جامعه پدید نمی آید. جامعه و فرهنگ را به جسم و جان یک موجود زنده می توان تشبیه کرد. جامعه در حکم جسم و کالبد و فرهنگ در حکم جان و روح است.

بخش مشترک فرهنگ که در جامعه غالب است را فرهنگ عمومی و بخشی از فرهنگ مخصوص یک گروه ، قوم یا طبقه است. مثلا در ایران ، فرهنگ اسلامی ، ایرانی فرهنگ عمومی و فرهنگ قوم های ترک و لر و بلوچ و یا فرهنگ مشاغل مختلف مانند جامعه مهندسان ، خرده فرهنگ است.

نهادهایی که به تولید فرهنگ می پردازند ، فرهنگ را در جامعه استمرار می دهند و آن را در جامعه عمق می بخشند. مانند: خانواده ، مساجد ، آموزش و پرورش ، دانشگاه‌ها و رسانه‌ها.