نمونه سوالات تشریحی فصل 5 جامعه شناسی دهم همراه با جواب تشریحی

مثال:

• همکاری بین دستگاه تنفس و گردش خون در همه انسان ها یکسان است.
• درختان سرو در ایران و یا هر جای دیگر دنیا به یک صورت رشد و نمو می کنند.

مثال:

همه مورچه ها و زنبورهای عسل در همه مکان ها و زمان ها زندگی یکسانی داشته اند.

تفاوت حیوانات یک گونه با یکدیگر از نوع تفاوت های عرضی می باشد یعنی تفاوت در ویژگی های سطحی آن هاست .

مثلا شیرها در ویژگی هایی چون رنگ و اندازه و ... با یکدیگر تفاوت دارند .

تفاوت در انواع گونه ها با یکدیگر از نوع تفاوت های ذاتی می باشد یعنی تفاوت در ویژگی های اساسی آن هاست.

مثلا تفاوت شیر با آهو

همه ما در جهان اجتماعی متولد می شویم و پس از ما نیز جهان اجتماعی همچنان وجود دارد. اگر ما فقط جهانی را ببینیم که در آن متولد شده ایم، ممکن است گمان کنیم که جهان اجتماعی تنها یک شکل دارد اما این چنین نیست.

ما زمانی به تنوع جهان اجتماعی پی می بریم که:

1. چشم خود را بر جوامع دیگری که هم اینک در نقاط دیگر دنیا وجود دارند باز کنیم. مثلا مقایسه ایران با چین و ...
2. به تاریخ گذشته خود رجوع کنیم. مثلا مقایسه جامعه امروز ایران با دوره هخامنشیان، قاجار و ...

ویژگی های جهان اجتماعی انسان عبارتند از:

1. انسان ها، جهان اجتماعی را آگاهانه و خلاق به وجود می آورند.
2. انسان ها در برابر فرهنگی که از طریق تعلیم و تربیت به آن ها منتقل می شود، موجوداتی فعال و تاثیرگذارند.

ویژگی های زندگی اجتماعی حیوانات عبارتند از:

1. حیوانات زندگی اجتماعی خود را بر اساس غریزه و به دور از آگاهی و خلاقیت می سازند.
2. حیوانات قادر به تغییر محیط زندگی خود نیستند و موجوداتی منفعل و تاثیر پذیر هستند .

مثلا لاکپشت پس از خارج شدن از تخم بدون راهنمایی به طرف دریا می رود و می داند باید چه چیزی را بخورد و از چنگ چه حیواناتی فرار کند .

عوامل پیدایش جهان های اجتماعی مختلف عبارتند از:

1. تنوع آگاهی و نگرش انسان ها
2. تنوع اراده و اختیار انسان ها

مثلا پیدایش جهان اجتماعی مبتنی بر تبعیض نژادی مانند آپارتاید در آفریقای جنوبی یا پیدایش جهان اجتماعی مبتنی بر برابری نژاد ها و زبان ها و ...  مانند شبه جزیره عربستان بعد از بعثت پیامبر

تغییراتی که در جهان اجتماعی رخ می دهد، به دو دسته تقسیم می شود :

1. تغییراتی که مربوط به لایه های سطحی جهان اجتماعی است (نمادها و هنجارها) و درون یک جهان اجتماعی واحد رخ می دهد و جهان اجتماعی را به جهان دیگری تبدیل نمی کند .مثلا تغییر در لهجه، جمعیت و رشد اقتصادی .
2. تغییراتی که مربوط به لایه های عمیق و بنیادین جهان اجتماعی است (عقاید و ارزش ها) و جهان اجتماعی را به جهان اجتماعی دیگری تبدیل می کند .مثلا تغییر در عقاید انسان نسبت به اصل جهان و هستی

زیرا با ظهور اسلام عقاید و ارزش های بنیادین جامعه جاهلی (بت پرستی) نابود شد و لایه های سطحی جامعه جاهلی (زبان عربی) در خدمت اسلام قرار گرفت.

در پاسخ به این سوال دو دیدگاه وجود دارد :

1. عده ای معتقدند که همه جهان های اجتماعی شبیه یکدیگرند و مسیر یکسانی را برای رشد خود طی می کنند. (جهان های در طول هم هستند. (
2. عده ای معتقدند که جهان های اجتماعی متنوع هستند و مسیر مخصوص به خود را می پیمایند. (جهان های در عرض هم هستند.)

ویژگی های دیدگاه جهان های در طول هم عبارتند از :

1. همه جوامع انسانی شبیه یکدیگرند و مسیر یکسانی را طی می کنند.
2. نگاه تک خطی به تاریخ بشر دارند یعنی همه جوامع در یک خط قرار دارند .
3. در این مسیر برخی از جهان های اجتماعی پیشرفته تر و برخی عقب مانده اند.
4. جوامع عقب مانده باید جوامع پیشرفته را الگوی حرکت خود قرار دهند .

ویژگی های دیدگاه جهان های اجتماعی در عرض هم عبارتند از :

1. جهان های اجتماعی متنوع هستند.
2. هر جهان اجتماعی فرهنگ و تمدن مناسب خود را به وجود می آورد.
3. فرهنگ ها و تمدن ها بر اساس ارزش ها و آرمان های خود متحول می شوند و مسیرهای مختلفی را می پیمایند.
4. برخی تمدن ها و فرهنگ ها زمان طولانی دوام می آورند و بعضی پس از مدتی از بین می روند .
5. جهان های اجتماعی مختلف با یکدیگر روابط متقابلی دارند و می توانند از تجربیات یکدیگر استفاده کنند.

زیرا آن ها معتقدند که جهان های اجتماعی متنوع هستند و فرهنگ و تمدن متناسب با خود را به وجود می آورند .

ویژگی های جهان اجتماعی زنده و سالم عبارتند از:

1. فعالانه با جهان اطراف خود ارتباط برقرار می کنند.
2. مطابق با نیازهای خود از دستاوردهای جهان های اجتماعی دیگر استفاده می کنند .
3. در صورت لزوم در دستاوردهای جهان های اجتماعی دیگر تغییراتی ایجاد کرده، سپس آن ها را مورد استفاده قرار می دهند.

چون آگاهی ،نیازها واراده انسان ها متفاوت است ،ارزش ها،عقاید وفرهنگ های متفاوت به وجودمی آید وچون فرهنگ ها متفاوت هستندجهان های اجتماعی هم متفاوت خواهندبود. 

آثار باستانی ، پوشش محلی ، لهجه ی مخصوص ، صنایع دستی ، عزاداری مخصوص ، بازار های گروهی و محلی

کشورهای غربی به نام ایجاد آبادانی برای جوامع غیر غربی ،منابع وامکانات جوامع غیرغربی را استثمار(بهره کشی)می کنند این نظریه پیرو الگوی رشد وحرکت جوامع به صورت تک خطی است تا بتوانندبه این جوامع بقبولانند که شما این مسیر را ادامه بدهید تا درآینده همانند ما به توسعه برسید. 

این نظریه همه ی جوامع در مسیر مشابه و واحدی حرکت می کنند ، فقط ممکن است برخی پیشرفته تر و برخی عقب مانده تر باشند.فقط یک الگوس واحد وجود دارد که همه ی ناگزیر هستند آن را طی کنند. 

جهان های اجتماعی در طول هم با نگاه تک خطی. جهان های اجتماعی در عرض هم

اگاهی و فرهنگ انسان ها که از طریق آموزش و تربیت منتقل می شوند متنوع است و انسان ها منفعل و بی اختیار نیستند. 

انسان ها از نظر زیستی تابع جهان طبیعی هستند (که ثابت است)ولی از نظر اجتماعی اراده و معانی انسان ها متفاوت است. 

کارهای جمعی حیوانات غریزی ، غیر ارادی ، ثابت و یکنواخت است ولی حرکت های اجتماعی انسان ها آگاهانه و ارادی است و زمان به زمان تغییر می کند. 

 .شرک 2 .بت پرستی 3 .نگاه نژادی وقبیله ای واصالت خون ونصب وتعصبات قومی 

 .توحید 2 .نبوت 3 .معاد 

تغییرات سطحی که درون جهان اجتماعی در غالب هنجار ها ونماد ها وجنبه های ظاهری فرهنگ مانند : پوشش مسکن تغذیه و… به وجود می آید

2 .تغییرات عمیقی که در آرمان عقاید وارزش ها به وجود می آید وموجب می شود جهان اجتماعی را به جهان دیگر تبدیل کند. مثال : تغییری که در فرهنگ باستانی ایران انجام شد وایران را اسلامی کرد.

ازطریق فرهنگ شیوه ی ارتباط شکل می گیرد وبا کنش گری فعال انتقال میابد وجهان اجتماعی شکل می گیرد. 

چون اراده وخواست انسان ها با یکدیگر متفاوت است وارزش ها وفرهنگ متفاوتی شکل می گیرد وشناخت انسان ها(معرفت ) متفاوت می شود.

مدرنیته در لایه های سطحی به شدت به دنبال مد گرایی است و شیوه های معماری وپوشش و سایر جلوه های سبک زندگیشان با زندگی سنتی متفاوت است و لایه های عمیق و بنیادین این دو متفاوت است .مدرنیته به دنبال دنیا گرایی ، جهانی شدن بوده است و جهان سنتی ارزش های معنوی را دنبال می کند

فرهنگی به دنبال ایجاد تغییردر لایه های عمیق یک جهان اجتماعی است وتالاش می کند عناصر ثابت و محوری یک فرهنگ را تبدیل وتغییردهد و هویت اصلی فرهنگ را نشانه می گیرد. 

طریق انسان های آگاه وخالق که نسبت به فرهنگی که به آنها انتقال داده اند منفعل نیستند بلکه فعال ،تاثیر گذار وخالق هستند. معانی وشناخت های جدید به وجود می آورند.(مثال پیامبر اسلام که جهان اسلام را به وجود آورد.)

در ارزش ها ،باورها ، هنجار ها ،نمادها ،شناخت و اراده وکنش های اجتماعی متفاوت است. 

هنگامی که جوامع مختلف در نقاط گوناگون جهان را بافرهنگ ها، ارزش ها،عقاید و هنجار های متفاوت مشاهده می کنیم. 

برخی ازجمله عده ای ازمردم شناسان معتقدندکه هرجهان اجتماعی فرهنگ وتمدن مناسب خودرابه وجودمی آوردوبراساس آرمان ها وارزش های خوددچارتحولات می شوند.برخی ازفرهنگ ها ماندگارترندوبرخی پس ازمدتی ازبین می روند.هرجهان اجتماعی مسیر وراهی مخصوص خودراطی می کندمثال جهان اجتماعی غرب،جهان اجتماعی اسلام جهان اجتماعی چین،جهان اجتماعی هند و…

کلان,آرمان ها و اعتقادات 

لایه های سطحی

یکسان

موجود زنده

عقاید و ارزش های 

آرمان ها . ارزش های 

ندارد

آگاه و خلاق

ناآگاهانه یا غریزی

سایر موجودات

تفاوت میان جهان اجتماعی مختلف نیست بلکه از نوع تفاوت های که درون یک جهان اجتماعی پذیرفته می شود