نمونه سوالات تشریحی فصل 9 جامعه شناسی دهم همراه با جواب تشریحی

حیوانات به صورت غریزی فعالیت گروهی خود را انجام می دهند. مثلا:

• زنبورهای عسل به صورت غریزی با وظایف خود آشنا هستند.
• جوجه تیغی ها به صورت غریزی برای دفاع از خود به صورت یک گلوله تیغی درمی آیند.

انسان ها به صورت غریزی نمی دانند که در جهان اجتماعی چه موقیعتی دارند و حقوق و تکالیف آنها چیست بلکه در جریان جامعه پذیری با موقعیت، حقوق و تکالیف خود آشنا می شوند.

هویت اجتماعی افراد از طریق عضویت در گروه های مختلف و ارتباط با دیگران شکل می گیرد.

1. بخشی از هویت اجتماعی افراد پس از تولد توسط جهان اجتماعی تعیین می گردد. یعنی جهان اجتماعی فرد را به عنوان یکی از اعضای خود به رسمیت می شناسد و ویژگی هایی را متناسب با موقیعتی که در آن قرار دارد، برایش در نظر می گیرد. مثلا با صدور شناسنامه بخشی از هویت انتسابی مانند زمان تولد، مکان تولد و ... مشخص می شود.

2. بخشی از هویت اجتماعی افراد از طریق مشارکت در جهان شکل می گیرد. یعنی فرد در جریان جامعه پذیری شیوه زندگی را می آموزد و به تدریج با موقعیت اجتماعی، حقوق و تکالیفی که به عهده دارد، آشنا می شود. مانند دانش آموزی و ...

هر جهان اجتماعی برای بقا و دوام خود باید اعتقادات، ارزش و شیوه های زندگی خود را به افراد آموزش دهد.

عواملی که موجب آشنایی افراد با جهان اجتماعی می شود، عبارتند از:

1. خانواده  
2. مدرسه  
3. گروه های هم بازی  
4. مجالس علمی و مذهبی  
5. رسانه های جمعی

خانواده

جامعه پذیری عبارت است از فرآیندی که هر فرد برای مشارکت در زندگی اجتماعی دنبال می کند و مسیری که برای شکل گیری هویت اجتماعی افراد طی می شود.

فرایند جامعه پذیری همیشه به طور کامل و با موفقیت انجام نمی شود. زیرا انسان ها دارای اختیار هستند و ممکن است هویتی را که جهان اجتماعی برای آنها در نظر گرفته است، را نپذیرند و مخالف عقاید و تکالیفی که سازمان ها و نهادهای مختلف جامعه برای آن ها در نظر گرفته است، عمل نمایند

کجروی اجتماعی عبارت است از رفتارهایی که برخلاف عقاید و ارزش ها و هنجارهای جامعه هستند.

جوامع برای پیشگیری و کنترل کجروی اجتماعی از روش های زیر استفاده می نمایند:

1. تبلیغ و اقناع
2. تشویق و پاداش
3. تنبیه ومجازات

هر جهان اجتماعی می کوشد تا از طریق آموزش، عقاید و ارزش های خود را به گونه ای ترویج کند که افراد برای پذیرش آنها قانع شوند.

هر جهان اجتماعی افرادی که مطابق ارزش ها و قواعدش عمل کنند، را تشویق کرده و به آنها پاداش می دهد.

هر جهان اجتماعی کسانی که دچار کجروی شده باشند، را تنبه و مجازات می کند.

اقناع عبارت است از روشی که به وسیله آن فرهنگ در افراد، درونی می شود.

فرهنگ هایی قدرت اقناع بیشتری دارند که:

1. ظرفیت منطقی و عقلانی بیشتری دارند.
2. با فطرت انسان سازگارترند.

تشویق و تنبیه به دو شکل انجام می شود:

1. تشویق و تنبیه رسمی
2. تشویق و تنبیه غیر رسمی

شیوه رسمی تشویق و تنبیه توسط سازمان ها و موسسات اجتماعی مانند ادارات، پلیس و زندان صورت می گیرد.

شیوه غیر رسمی تشویق و تنبیه توسط خانواده، همسالان یا عموم مردم انجام می گیرد.

1. در معرض آسیب های بیشتری قرار می گیرد.
2. باز تولیدش با مشکل مواجه می شود.
3. دوام و بقای آن تهدید می شود.

1. امر به معروف
2. نهی از منکر

ابعاد و نتایج امر به معروف و نهی از منکر عبارتند از:

1. فردی
2. اجتماعی
3. معنوی
4. دنیوی

روش های امر به معروف و نهی از منکر عبارتند از:

1. تبلیغی
2. تشویقی
3. تنبیهی

جهان اجتماعی برای بقا و تداوم، اعتقادات، ارزش‌ها و شیوۀ زندگی خود را به فرد آموزش می دهد. فرد نیز برای مشارکت در جهان اجتماعی، شیوۀ زندگی در آن را می آموزد و به تدریج با موقعیتش در جهان اجتماعی و حقوق و تکالیفی که برعهده دارد، آشنا می‌شود

فرد با آموزش‌های اساسی و ماندگاری که در خانواده می‌بیند، اوّلین و مهم‌ترین آشنایی‌ها را با جهانی که در آن متولّد شده است، پیدا می‌کند. مدرسه، گروه‌های هم بازی، مجالس علمی و مذهبی و رسانه‌های جمعی، از دیگر عوامل آشنایی افراد با جهانی هستند که در آن زندگی می‌کنند

 به فرایندی که هر فرد برای مشارکت در زندگی اجتماعی دنبال می‌کند و مسیری که برای شکل گیری هویت اجتماعی افراد طی می‌شود، جامعه‌پذیری می‌گویند

کجروی اجتماعی عبارت است از: رفتارهای که بر خلاف عقاید و ارزش‌ها و هنجارهای جامعه هستند

تبلیغ و اقناع – تشویق و پاداش – تنبیه و مجازات

اقناع روشی است که به واسطه آن، فرهنگ در افراد درونی می‌شود

 فرهنگ‌هایی که ظرفیت منطقی و عقلانی بیشتری دارند و با فطرت آدمیان سازگارترند، از قدرت اقناعی بیشتری برخوردارند

هر جهان اجتماعی که روش‌های مناسبی برای کنترل اجتماعی نداشته باشد، در معرض آسیب‌های بیشتری قرار می‌گیرد؛ باز تولیدش با مشکل مواجه می‌شود و دوام و بقای آن تهدید می‌شود.

به مجموعه فعّالیت‌هایی که برای پذیرش فرهنگِ جامعه و انطباق افراد با انتظارات جامعه انجام می‌گیرد، کنترل اجتماعی می‌گویند.

 تشویق و تنبیه به دو شیوه رسمی و غیررسمی انجام می‌شود. شیوه غیررسمی آن بیشتر در خانواده، همسالان یا به وسیله عموم افراد جامعه انجام می‌شود و آثار و نتایج عمیق‌تری دارد. شیوه رسمی پاداش و مجازات، بیشتر توسط سازمان ها و مؤسسات اجتماعی مانند ادارات، پلیس، دادگاه و زندان صورت می‌گیرد

۱- امر به معروف ۲- نهی از منکر

برای تحقق جامعه پذیری نیازمند کنترل اجتماعی هستیم. بدون کنترل اجتماعی، جامعه پذیری به وجود نمی آید. یعنی باید مجموعه اقداماتی انجام دهیم تا بتوانیم افراد جامعه را به انطباق با فرهنگ جامعه وادار نماییم

برخی از موقعیت  های اجتماعی انتسابی اند) محل تولد، جنسیت( وبرخی اکتسابی اند) معلم بودن، دانشجوبودن و.. ( انسانها ازطریق عضویت  درگروه ها) خانواده، دوستان و… ( ، تعامل با دیگران ، برعهده گرفتن نقش ها و فرایند جامعه پذیری نهادهای فرهنگی و  آموزش این نهادها هویت اجتماعی شان شکل می گیرد

:خیر انسان موجودی مختاراست ومی تواند از پذیرش عقاید ،  ارزش ها وهنجارهای اجتماعی سرباززند. 

خانواده 

جامعه پاداش بیشتری ازجمله منزلت اجتماعی بالاتر وامکانات مادی بیشتر به این نقش ها ورشته ها اختصاص دهد

درجوامعی که زمینه ی منطقی و عقلانی  بیشتر دارند وبافطرت آدمیان سازگارترند

از طریق اقناع 

خیر هرپدیده ی فرهنگی به میزان اهمیتی  که دارد از تشویق یا تنبیه بیشتری برخورداراست . 

امربه معروف -نهی از منکر

امر به معروف و نهی از منکر 

متفاوتی 

تنبیه و مجازات 

اقناع

باز تولید هویت

منطقی و عقلانی 

جامعه پزیری

شیوه زندگی

هویت اجتماعی

کژروی اجتماعی