نمونه سوالات تشریحی فصل 13 جامعه شناسی دهم همراه با جواب تشریحی

برخی از ویژگی هایی که افراد خود را با آن میشناسند و به دیگران معرفی می کنند، عبارتند از:

قد، قیافه، قدرت، ثروت، علم، مهارت، دانش، ایمان، تبار خانوادگی و ...

برخی از ویژگی هایی که اقوام و ملت ها و گروه ها خود را با آن می شناسند و به دیگران معرفی می کنند، عبارتند از:

سرزمین، تاریخ، جمعیت، اقتصاد، سیاست، فرهنگ و ...

ویژگی های هویت ایرانی قبل از ظهور اسلام:

1. ایران قدمت تاریخی بیش از 7 هزار سال دارد.
2. دارای هویت توحیدی، دینی و در برخی موارد آمیخته با اساطیر بود.
3. دارای هویت های اجتماعی متفاوت بود. زیرا اقوام مختلفی در آن زندگی می کردند.
4. دارای هویت فرهنگی واحدی بود. زیرا اقوام مختلف در ارزش ها و عقاید دین زرتشت با یکدیگر اشتراک داشتند.

تاثیرات اسلام بر هویت ایرانی عبارتند از:

1. ایرانیان پس از آشنایی با اسلام، عناصر مشرکانه و اساطیری هویت خود را کنار گذاشتند و هویت توحیدی پیدا کردند.
2. ایران با پذیرش عقاید و ارزش های دین اسلام به جهان اسلام ملحق شد و هویت ایرانی به صورت بخشی از هویت جهان اسلام درآمد.
3. زبان فارسی دری به عنوان زبان دوم جهان اسلام معرفی شد.

زیرا ایرانیان مشارکت فعالی در حیات فکری جهان اسلام داشتند و این زبان از محدوده زبان سیاسی مشترک اقوام ایرانی فراتر رفت و از مرز های گورکانی و عثمانی عبور کرد و تا هند و تبت و آسیای صغیر و شبه جزیره بالکان گسترش یافت.

حکیمان و شاعرانی چون مولوی، سعدی و حافظ

زیرا حکیمان ایرانی معارف و هنرهایی را تولید می کردند که مسلمانان برای دستیابی به آن ها نیازمند یادگیری زبان فارسی بودند.

برخورد جهان اسلام با هجوم نظامی و سیاسی اقوام مختلف در تاریخ اسلامی به اشکال زیر انجام شده است:

1. گاهی به دفع مهاجمان پرداختند. مانند آنچه در جنگ های صلیبی رخ داد.
2. گاهی مهاجمان را در درون خود جذب و هضم کردند. مانند آنچه در حمله مغول اتفاق افتاد.
3. در برخورد با قدرت سیاسی و نظامی غرب بخشی از مسلمانان به خودباختگی فرهنگی دچار شدند. مانند تجربه جدیدی که در قرن اخیر اتفاق افتاده و هنوز به پایان نرسیده است.

خودباختگی فرهنگی کشور های اسلامی در برابر غرب موجب شد که آنچه را شرق شناسان و تاریخ نگاران غربی از هویت جهان اسلام القا می کردند، در بین جوامع اسلامی و از جمله ایران رواج پیدا کند.

هویتی را که شرق شناسان و تاریخ نگاران غربی از جهان اسلام القا می کردند، دارای ویژگی های زیر است:

1. هویتی دینی یا حتی اساطیری نیست بلکه هویتی سکولار است که به ابعاد تاریخی و جغرافیایی محدود می شود.
2. هویتی است که در قالب عناوین قوم گرایانه و ناسیونالیستی ملت اسلامی را به اقوام مختلف ترک و عرب و فارس تقسیم می کند.

1. غرب زدگی از جلال آل احمد
2. بازگشت به خویشتن از دکتر علی شریعتی
3. خدمات متقابل اسلام و ایران از استاد مطهری
4. فطرت از استاد علی مطهری

سرگذشت مشترک افراد یک جامعه که به صورت خاطره درمی آید و از نسلی به نسل دیگر منتقل می شود، بُعد تاریخی هویت جامعه را می سازد.

پیامد انقلاب ها را می توان به اشکال زیر تقسیم بندی کرد:

1. پیامدهای کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت
2. پیامد های اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی

تحولات هویتی

تاثیرات انقلاب اسلامی بر هویت ایرانی عبارتند از:

1. ایران به اسلام و خویشتن الهی و توحیدی خود بازگشت.
2. جامعه ایران به رهبری امام خمینی(ره) با استفاده از آموزه های قرآن به هویت اسلامی خود بازگشت.
3. ایران به عنوان قلب تپنده بیداری اسلامی شناخته شد.
4. اسلام به عنوان یک قطب فرهنگی جدید ظاهر شد.

این بازگشت، بازگشت به خویشتن صرفا تاریخی و جغرافیایی که با اندیشه های دنیوی غربی تفسیر می شد، نبود بلکه بازگشت به خویشتن الهی و توحیدی بود.

بازگشت جامعه ایران به هویت اسلامی به رهبری امام خمینی (ره) موجب شد که ایران بتواند به مدت هشت سال از مرزهای جامعه ایمانی خود در برابر دشمنان دفاع کند و این مقاومت تا امروز ادامه یافته است.

تاثیرات انقلاب اسلامی ایران در احیای هویت جهان اسلام عبارتند از:

1. جامعه ایران با بازگشت به هویت اسلامی و اثرگذار خود به صورت قلب تپنده بیداری اسلامی درآمد.
2. جهان اسلام با الهام گرفتن از انقلاب اسلامی ایران هویت خود را خارج از تصویری که جهان غرب به آن ها القا می کرد، جست و جو کردند.
3. اسلام به عنوان یک قطب فرهنگی جدید ظاهر شد.

تجدید حیات معنوی اسلام بر اندیشمندان جهان غرب موجب شده است که نظریه پردازانی که سکولارسیم و دنیوی شدن را طی قرن بیستم سرنوشت حتمی بشر می دانستند، در مورد نظریات پیشین خود به تامل و بازبینی بپردازند.

پدیده هایی مثل شناسنامه، پرچم، جنگ، احزاب و گروه های سیاسی ، قوای سه گانه، قانون اساسی و …. وجه اشتراک آنها این است که علاوه بر هویت فرهنگی از هویت سیاسی نیز برخوردارند.

موجودی که بتواند کاری را با آگاهی و اراده خود انجام دهد، دارای قدرت است

انسان به دلیل اینکه کارهای خود را با آگاهی و اراده انجام می دهد، کنشگری قدرتمند است.

 ۱- قدرت فردی ۲- قدرت اجتماعی

امت اسلامی باید از پذیرش طاغوت و قدرت های غیرالهی خودداری کند و در شکل گیری امامت و ولایت الهی بر اساس موازین و ارزش های اسلامی هوشمند و فعال باشد.

عنوان «جمهوری» در این ترکیب به معنای به رسمیت شناختن حضور موثر مردم در نظام سیاسی است و کلمه «اسلامی» نشان دهنده این است که فعالیت های این نظام بر اساس عقاید و ارزش های اسالمی سازمان پیدا می کنند.

لیبرال دموکراسی با فرهنگ جدید غرب که رویکردی دنیوی به عالم هستی دارد، سازگار است

نوعی نظام سیاسی که ادعا می کند با خواست و اراده اکثریت مردم سازمان می یابد، هیچ حقیقت و فضیلت فطری را به رسمیت نمی شناسد. و حکومتی دنیوی و این جهانی است.

مدینه فاضله جامعه ای است که بر اساس سنت و قوانین الهی شکل می گیرد از نظر او حقیقت با اراده الهی تعیین می شود و با کمک عقل و وحی شناخته می شود و جوامعی را که آرمان ها و ارزش هایشان الهی و عقلانی نباشد جوامع جاهله می نامد.

جمهوری یعنی حاکمیت اکثریت مردم بر اساس حقیقت و فضیلت و دموکراسی یعنی حاکمیت اکثریت مردم بر اساس خواست و اراده افراد می باشد

ارسطو، حاکمیت اکثریت را در صورتی که بر مدار خواسته های آن ها باشد، دموکراسی می نامد؛ زیر دموکراسی به معنای حاکمیت مردم است و در این نوع حاکمیت، مردم بر اساس خواسته ها و تمایلات خود حکومت می کنند.

 به دو دسته تقسیم می شوند:

۱) نظام های سیاسی که بر مَدار احکام و قوانین الهی سازمان می یابند.

۲) نظام های سیاسی سکولار و دنیوی، فقط ارزش ها و آرمان های دنیوی و این جهانی را مد نظر قرار می دهد

به دو دسته تقسیم می شوند.

۱) نظام هایی که در آن ها حاکم یا حاکمان بر اساس اهداف و اغراض و امیال خود تصمیم می گیرند. یعنی هر تصمیمی را جایز می دانند.

۲) نظام هایی که در آن حاکم یا حاکمان بر اساس حقیقت و فضیلت و با توجه به موازین عقلی تصمیم می گیرند.

به سه دسته: ۱) بر اساس کمیت افراد تأثیرگذار (تعداد حاکمان)

۲) بر اساس روش تصمیم گیری (روش حکومت)

۳) بر اساس دین مَداری یا دنیا مَداری

نظام سیاسی اگر به ارزش های فرهنگی جامعه وفادار بماند، با استفاده از مدیریت سیاسی خود، به بسط و توسعه‌ی فرهنگ کمک می کند و اگر از ارزش ها و آرمان های جامعه دور شود زمینه بحران های فرهنگی و هویتی را فراهم می سازد.

نظام سیاسی بر نظام های دیگر، به ویژه نظام فرهنگی اثر می گذارد و از آن ها تأثیر می پذیرد. به این صورت که نظام فرهنگی عقاید، ارزش ها و اصول حاکم بر نظام سیاسی را تأمین می کند و اگر عملکرد نظام سیاسی در جهت عقاید و ارزش های فرهنگی جامعه باشد، نظام فرهنگی، مقبولیت دارد؛ اما اگر نظام سیاسی به دلایل داخلی و یا تحت تأثیر و فشار عوامل خارجی، از اصول و ارزش های فرهنگی خود عدول کند، نظام فرهنگی مقبولیت نظام سیاسی را کاهش می دهد.

هر جهان اجتماعی به تناسب هویت و فرهنگ خود، آرمان ها و ارزش های ویژه ای دارد و نمی تواند بدون سیاستی مناسب به ارزش ها و آرمان های خود دست یابد

جامعه ایران به رهبری امام خمینی (ره) و با استفاده از آموزه‌های قرآن و اهل بیت (ع)، به هویت اسلامی خود بازگشت و تاریخ و جغرافیای خود را ذیل آسمان معنوی توحید قرار داد و به این ترتیب از مرزهای جامعه ایمانی خود، در برابر جهانی که در مقابل او صف کشیده بود، به مدت هشت سال دفاع کرد. این مقاومت تا امروز ادامه یافته است.

- موجب بازگشت فرهنگ ایرانی به خویشتن الهی و توحیدی شد.

۲- موجب بازگشت به هویت اسلامی با رهبری امام خمینی و با استفاده از آموزه های قرآن و اهل بین (ع) شد.

۳- ایران به عنوان قلب تپنده بیداری اسلامی در جهان شناخته شد.

۴- ایران به عنوان قطب فرهنگی جدید مطرح شد.

هفت هزار 

خود باختگی 

رویکرد تقلیدی – کاذبی

دستاورد ها و پیامد های

سیاسی – هویتی توحیدی، دینی و آمیخته با اساطیر بود

رویکرد تقلیدی به فرهنگ غرب و هویت‌های کاذبی که از این طریق ساخته می‌شد ـ غرب‌زدگی و بازگشت به خویشتن

خويشتن صرفاً تاريخی و جغرافيايی تفسير شده با انديشه‌های دنيوی غربی – به عنوان يک قطب فرهنگی جديد ظاهر شد.

توحیدی ـ اساطیری ـ در قالب عناوین قوم‌گرایانه و ناسیونالیستی به اقوام مختلف تقسیم می‌کردند.

سکولار دنیوی و قوم گرایی - توحیدی

هجوم سیاسی و اقتصادی غرب