نمونه سوالات تستی فصل 2 علوم و فنون ادبی دهم همراه با جواب تشریحی

شعر،موسیقی

هنر،موسیقی

موسیقی،ادبیات

هنر،ادبیات

از من اکنون طمع صبر و دل و هوش مدار / کان تحمل که تو دیدی همه بر باد آمد

گرت چو نوح نبی صبر هست در غم طوفان / بلا بگردد و کام هزارساله برآید

فرمود رب العالمین با صابرانم همنشین / ای همنشین صابران افرغ علینا صبرنا

صبر کن حافظ به سختی روز و شب / عاقبت روزی بیابی کام را

وزن

موسیقی

عاطفه

ادبیات

دل می برد این خط نگارین /// گویی خط روی دلستان است

دهر جز خانه خمار نبود /// زان که یک مردم هشیار نداشت

بندی مهر تو نیابد خلاص /// غرقه عشق تو نبیند کنار 

سحر است کمان ابروانت /// پیوسته کشیده تا بناگوش

دل می برد این خط نگارین /// گویی خط روی دلستان است

دهر جز خانه خمار نبود /// زان که یک مردم هشیار نداشت

بندی مهر تو نیابد خلاص /// غرقه عشق تو نبیند کنار 

سحر است کمان ابروانت /// پیوسته کشیده تا بناگوش

عاطفه. وزن. صورخیال. ردیف

عاطفه. آهنگ. تخیل. زبان

احساس. وزن. صورخیال. قافیه 

عاطفه. آهنگ. تخیل. قالب

چرخ بزرگوار یکی لشکری بکرد / لشکرش ابر تیره و باد صبا نقیب

مهر تابان است شاه و ابر آبانش پسر / مهر تابان ابر آبان را فرستاد آذرخش

گفتی که ابر گشت فلانی ز آب چشم / این ابر مدتی است که اندر هوای توست

به باد مانَد و کس باد دید ابرنهاد؟ / به ابر ماند و کس ابر دید آتش‌بار؟

وزن – وزن – لحن

عاطفه – زبان - لحن

وزن - عاطفه – آهنگ

تخیل – وزن – آهنگ

روایی داستانی

روایی عاطفی

روایی تعلیمی

روایی حماسی

کوبندگی

غم و اندوه

شادی نشاط

هیجان

این باد بهار بوستان است / یا بوی وصال دوستان است دل می‌برد این خط نگارین / گویی خط روی دلستان است 

امروز جمال تو بر دیده مبارک باد / بر ما هوس تازه پیچیده، مبارک باد گل‌ها چو میان بندد، بر جمله جهان خندد / ای پرگل و صد چون گل خندیده، مبارک باد 

بدو گفتم: ز خاموشی چه جویی؟ / زبانت کو که احسنتی بگویی؟ به صد تسلیم گفت: ای من غلامت / زبانم وقف بر تسبیحِ نامت 

امشب به راستی شب ما روز روشن است / عید وصال دوست علی رغم دشمن است باد بهشت می‌گذرد یا نسیم باغ؟ / یا نکهت دهان تو یا بوی لادن است؟ 

تو پیدا مکن راز دل بر کسی / که او خود نگوید برِ هرکسی

ز تیغ دلیران هوا شد بنفش / برفتند با کاویانی درفش

برآمد خروش سپاه از دو روی / جهان شد پر از مردم جنگ‌جوی

ما همه چشمیم و تو نور ای صنم / چشم بد از روی تو دور ای صنم

عاطفه / وزن / شوق به زمزمه و آوازخوانی 

خیال / وزن / تأثیر اوزان عروضی بر ذهن

وزن / عاطفه / شوق به زمزمه و آوازخوانی 

عاطفه/ وزن/ تأثیر اوزان عروضی بر ذهن

تضاد بین «چپ و راست»

«به سهراب بر» دو حرف اضافه برای یک متمم است.

در «تیرباران» شاعر از اغراق استفاده کرده است.

در مصراع اول تشبیه وجود دارد.

وزن

عاطفه

تفکر

تخیل

اساسی‌ترین عامل پیدایی شعر، وزن و آهنگ است.

پس از وزن، مهم‌ترین و مؤثرترین عامل، عاطفه است.

بدون ردیف، کمتر می‌توان عواطف را برانگیخت.

وزن در شعر، جنبه‌ی تزیینی ندارد؛ بلکه جزء طبیعت شعر است.

پس از عاطفه مهم‌ترین و مؤثرترین عامل، وزن است.

وزن در شعر جنبه‌ی تزئینی ندارد.

اساسی‌ترین عامل پیدایی شعر، وزن است.

وزن جزء طبیعت شعر است.

مطربان گویی در آوازند و مستان در سماع / شاهدان در حالت و شوریدگان در های و هوی

گفتند باری کم گری تا کم نگردد مبصری / که چشم نابینا شود چون بگذرد از حد بکاء

ای سرخوشان ای سرخوشان آمد طرب دام نکشان / بگرفته ما زنجیر او بگرفته او دامان ما

یاری که دلم خستی در بر رخ ما بستی / غمخوارهٔ یاران شد تا باد چنین بادا

زبان

وزن

موسیقی

قافیه

فراوانی کاربرد کلمات با ساخت «ساده»    

کاربرد جناس تام: بار (ثمر) بار (دفعه)

«ی» استمراری در آخر بعضی افعال (دادی، آمدی، شدی)    

استفاده از دو نشانه برای یک متمم (بر او بر)

کسی دانۀ نیک مردی نکاشت / کزو خرمن کام دل بر نداشت

گرت بار دیگر ببینم، به تیغ / چو دشمن ببرّم سرت بی دریغ

تو را تا دهن باشد از حرص باز / نیاید به گوش دل از غیب راز

ای که دلم بردی و جان سوختی / در سر سودای تو شد روزگار

موسیقی و شعر

بیان و متن

وزن اهنگ

اهنگ و شعر

وزن،عاطفه

وزن ،تخیل

عاطفه ،تخیل

عاطفه،وزن

بنمای رخ که باغ و گلستانم آرزوست / بگشای لب که قند فراوانم آرزوست  

یار مرا، غار مرا، عشق جگرخوار مرا / یار تویی، غار تویی، خواجه نگه دار مرا

آب زنید راه را، هین که نگار می‌رسد / مژده دهید باغ را، بوی بهار می‌رسد  

یار بد، مار است هین بگریز از او / تا نریزد بر تو زهر، آن زشت‌خو

کوبنده- حیرت و تعجب

کوبنده- امیدواری

دوری و منظم- شاد

دوری و منظم- حماسی

1)

2)

3)

4)

شادی، کوبنده، نشاط، حماسی

حماسی، شادی، نشاط، کوبنده

حماسی، کوبنده، نشاط، شادی

شادی، نشاط، کوبنده، حماسی

تو پیدا مکن راز دل بر کسی / که او خود نگوید برِ هرکسی

ز تیغ دلیران هوا شد بنفش / برفتند با کاویانی درفش  

برآمد خروش سپاه از دو روی / جهان شد پر از مردم جنگ‌جوی

ما همه چشمیم و تو نور ای صنم / چشم بد از روی تو دور ای صنم

اراده و هدف شاعر

شگفتی تعجب

شوق هیجان

اندوه ناراحتی

شربتی تلخ‌تر از زهر فراقت باید / تا کند لذت وصل تو فراموش مرا

به خدایی که آفرین کرده ست / زیرکان را به خویشتن داری

به فرمان یزدان پیروزگر / به داد و دهش تنگ بستم کمر  

تو خود به جوشن و برگستوان نه محتاجی / که روز معرکه بر خود زره کنی مو را

شاعر برای انتقال عاطفه خود به دیگران از زبان کمک می گیرد.

توجه به فضای عاطفی و آهنگ متن، سبب کشف وزن می شود.

بیشتر کتاب های مقدس نیز از کشش و جاذبه آهنگ و کلام موزون، بهره گرفته اند.  

وسیله ادراک وزن، حواس ما است

هجوم فتنه‌های آسمانی: نهاد     

«را» در «مرا» به معنی «به» حرف اضافه

علم زندگانی: مفعول   

آموخت: فعل جمله

استفاده‌ی کتب مقدس و ادیان آسمانی از وزن و آهنگ

اهمیت وزن در خوانش شعر و فهم محتوای آن

شوق به زمزمه و آوازخوانی در شعر

لازم بودن وزن برای بیان عاطفه در شعر

چو کاوه برون شد ز درگاه شاه / بر او انجمن گشت بازارگاه

خروشید و برجست لرزان ز جای / بدرّید و بسپرد محضر به پای  

برداشته دل ز کار او بخت / درمانده پدر به کار او سخت

بیامد به دشت و نفس کرد راست / پس آن گه باستاد هم‌رزم خواست

دل می برد این خط نگارین /// گویی خط روی دلستان است

دهر جز خانه خمار نبود /// زان که یک مردم هشیار نداشت

بندی مهر تو نیابد خلاص /// غرقه عشق تو نبیند کنار 

سحر است کمان ابروانت /// پیوسته کشیده تا بناگوش

چهار،یک

یک،چهار

سه،دو

دو،سه

طفل بوَد در نظر پیر عشق / هر که نگردد سپر تیر عشق

که گیتی به داد و دهش داشتند / به بیداد بر چشم نگماشتند

بهار آمد که هر ساعت رود خاطر به بستانی / به غلغل در سماع آیند هر مرغی به دستانی

قدح چون دور ما باشد، به هشیاران مجلس ده / مرا بگذار تا حیران بماند چشم در ساقی

توجه به فضای عاطفی و آهنگ متن، سبب کشف لحن می‌شود.  

وزن و آهنگ، به انتقال بهتر احساس و عاطفه کمک می‌کند.

شاعر برای انتقال عاطفهٔ خود به دیگران از زبان کمک می‌گیرد.

شعر و نثر هر دو برای برانگیختن حس و حال عاطفی به کار می‌روند.

جام صبوحی نوش کن قول مغنّی (آوازخوان) گوش کن/ درکش مِی و خاموش کن فرهنگ بی‌فرهنگ را

سوز دل یعقوب ستمدیده ز من پرس/ کاندوه دل سوختگان سوخته داند

گوئیا عزم ندارد که شود روز امشب / یا درآید ز در آن شمع شب‌افروز امشب

جز ناله کسی مونس و دمساز نیاید/ جز سایه کسی همره و همراز نیاید.

عاطفه / وزن / شوق به زمزمه و آوازخوانی 

خیال / وزن / تأثیر اوزان عروضی بر ذهن

وزن / عاطفه / شوق به زمزمه و آوازخوانی 

عاطفه/ وزن/ تأثیر اوزان عروضی بر ذهن

چنان به روی تو آشفته‌ام به بوی تو مست / که نیستم خبر از هر چه در دو عالم است  

ابنای روزگار به صحرا روند و باغ / صحرا و باغ زنده‌دلان کوی دلبر است  

از در کوی قناعت به درِ شاه مرو / چون خسیسان ز پی مال و زر و جاه مرو    

هر که تماشای روی چون قمرت کرد / روی، سپر کرد پیش تیرِ ملامت  

غم و اندوه- وزن و آهنگ

حیرت و شگفتی- وزن و آهنگ

شادی و نشاط- عاطفه و وزن

خوشحالی و شادابی- وزن و آهنگ

وزن در شعر جنبۀ تزیینی دارد و ادراکی است که از احساس نظم حاصل می‌شود.  

وزن امری حسی است و بیرون از ذهن کسی که آن را در می‌یابد هم وجود دارد.

وزن بخشی از طبیعت شعر است و وسیلۀ ادراک آن حواس ما است.

در میان کتاب‌های مقدس نیز تنها قرآن از کشش و جاذبۀ آهنگ و کلام موزون بهره گرفته است.

 من دل ندهم به کس برای دل تو / تو دل به کسی مده برای دل من

من دل ندهم به کس برای دل تو / تو دل به کسی مده برای دل من

چرا دایم بخوابی ای دل ای دل / ز غم در اضطرابی ای دل ای دل

قصد جفاها نکنی ور بکنی با دل من / وا دل من، وا دل من، وا دل من، وا دل من