نمونه سوالات تشریحی فصل 7 علوم و فنون ادبی دهم همراه با جواب تشریحی

شیوه خاص یک اثر یا اثار ادبی

ویژگیهایی که شاعر یا نویسنده در نحوۀ بیان اندیشه به کار میبرد

شیوۀ بیان هر نویسنده یا شاعر

1 )براساس نام شاعر یا نویسنده: سبک فردوسی یا بیهقی )

2 )زمان و دوره اثر : سبک غزنوی یا مشروطه )3 )موضوع و نوع: سبک عرفانی یا حماسی )4 )محیط جغرافیایی: سبک آذربایجانی یا حماسی )

5 )مخاطب: سبک عامیانه یا عالمانه )

6 )هدف: سبک تعلیمی یا فکاهی )

7 )قلمرو دانشی: علمی یا فلسفی 

( -1)خراسانی یا ترکستانی)از آغاز شعر فارسی تا قرن 6)

2)عراقی)ق6 تا ق10)

3 )هندی)ق10 تا ق13)

4)دورۀ بازگشت)تمام ق13) 

5 )مشروطه 

6 )معاصر 

( -1)سامانی

2 )غزنوی و سلجوقی اول

3 )سلجوقی دوم و خوارزمشاهیان = نثر فنی 4 )عراقی= نثر مصنوع

5)بازگشت ادبی

6 )ساده نویسی 

اوضاع سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و... زمانه ای که صاحبان آن مکتبها یا سبک ها در آن می زیسته اند 

سیستان-

خراسان بزرگ خراسان کنونی،

افغانستان،

تاجیکستان،

ماوراءالنهروترکستان

سبک سامانی/ زیرا اوج آن در دوره سامانی بوده است.

سامانی

غزنوی

سلجوقی

بینابین/ زیرا ویژگیهای سبک عراقی در آن دیده میشود.

رودکی

 فردوسی

 ناصر خسرو

-1 )سادگی زبان شعر

2)کمی لغات عربی- به جز اصطالحات دینی و علمی و لغات بیگانه

3 )تفاوت تلفّظ برخی کلمات با امروز مثل یَک و هَزار

4)کهنه و مهجور بودن برخی لغات مثل گبر و جوشن

5 )استفاده از دو نشانه برای یک متمّم. مانند: زدش بر زمین بر 

1 )قصیده قالب عمدۀ شعرخراسانی/ مسمّط، ترجیع بند و مثنوی به تدریج / غزل اواخر دوره

2 )استفاده از آرایه ها در حد اعتدال

3 )قافیه و ردیف بسیار ساده

4 ) استفاده از تشبیه حسی در توصیف پدیدهها 

۱ )غلبۀ روح شادی و نشاط

2)واقعگرایی شعر، توصیفات طبیعی و محسوس و عینی

3 )زمینی بودن معشوق

4 )حاکمیت روح حماسه در شعر

5 )سادگی اشعار پندآموز، جنبۀ عملی و دستوری

6 )مضمون اشعار حماسی، مدح و اندرز

7 )سادگی  کالم و فکر نثر دورۀ اوّل 

سامانی

غزنوی سلجوقی

-1 )ایجاز و اختصار در لفظ و معنا

2 )تکرار فعل یا اسم

3 )کوتاهی جمالت

4 )لغات کم کاربرد فارسی

5 )لغات عربی کم

6 )افزایش نشانه های جمع فارسی 

بیشتر علمی

 گاهی حماسی،

تاریخی و دینی

ترجمۀ تفسیر طبری

 تاریخ بلعمی

 التّفهیم

 شاهنامۀ منثور ابومنصوری

شیوۀ خاص یک اثر یا آثار ادبی

 ویژگیهایی که شاعر یا نویسنده در نحوۀ بیان اندیشه به کار می رود

شیوۀ بیان هر نویسنده یا شاعر

براساس نام شاعر یا نویسنده: سبک فردوسی یا بیهقی

خراسانی یا ترکستانی)از آغاز شعر فارسی تا قرن 6

عراقی)ق6 تا ق10

هندی)ق10 تا ق13

دورۀ بازگشت)تمام ق13

مشروط

 معاصر

1)سامانی۲ )غزنوی و سلجوقی اول ۳ )سلجوقی دوم و خوارزمشاهیان = نثر فنی  ۴)عراقی= نثر مصنوع5)بازگشت ادبی ۶ )ساده

اوضاع سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و... زمانه ای که صاحبان آن مکتبها یا سبک ها در آن می زیسته اند

سیستان خراسان بزرگ )خراسان کنونی، افغانستان، تاجیکستان، ماوراءالنهر و ترکستان

سبک سامانی/ زیرا اوج آن در دوره سامانی بوده است

سامانی. غزنوی.سلجوقی

بینابین. ویژگیهای سبک عراقی در آن دیده میشود.

رودکی .فردوسی. ناصر خسرو

 ۱)سادگی زبان شعر ۲)کمی لغات عربی- به جز اصطالحات دینی و علمی و لغات بیگانه3 )تفاوت تلفّظ برخی کلمات با امروز مثل یَک و هَزار 4)کهنه و مهجور بودن برخی لغات مثل گبر و جوشن 5 )استفاده از دو نشانه برای یک متمّم. مانند: زدش بر زمین بر

۱)قصیده قالب عمدۀ شعرخراسانی/ مسمّط، ترجیع بند و مثنوی به تدریج / غزل اواخر دوره ۲ )استفاده از آرایه ها در حد اعتدال 3 )قافیه و ردیف بسیار ساده ۴)استفاده از تشبیه حسی در توصیف

1 )غلبۀ روح شادی و نشاط2)واقعگرایی شعر، توصیفات طبیعی و محسوس و عینی 3 )زمینی بودن معشوق ۴)حاکمیت روح حماسه در شعر 5)سادگی اشعار پندآموز، جنبۀ عملی و دستوری ۶)مضمون اشعار حماسی، مدح و اندرز )7 سادگی کالم و فکر

سامانی. غزنوی.سلجوقی

۱ )ایجاز و اختصار در لفظ و معنا2)تکرار فعل یا اسم 3 )کوتاهی جمالت ۴)لغات کم کاربرد فارسی 5 )لغات عربی کم ۶ )افزایش نشانه های جمع

بیشتر علمی/ گاهی حماسی، تاریخی و دینی

ترجمه تفسیر طبری/ تاریخ بلعمی/ التّفهیم/ شاهنامۀ منثور ابومنصوری

سبک شخصی 

سبک

سبک شعر

سیستان

خراسان

سامانی ،غزنوی،سلجوقی

بینابین

خراسانی و عراقی

سامانی

زبانی

شاهد