در شرایطی که خلافت عباسی در سراشیبی ضعف و انحطاط افتاده بود یکی از نوادگان اسماعیل پسر امام جعفر صادق علیه السلام به نام عبیدالله مهدی حکومتی را در شمال آفریقا (تونس) و (مراکش) بنیاد نهاد (۲۹۷) ق) که به خلافت فاطمیان معروف شد. خلفای فاطمی پس از مدتی مصر را نیز به تصرف درآوردند و شهر قاهره را به عنوان پایتخت خود بنا کردند تا با بغداد عباسیان رقابت کند. آنان سپس منطقه شام را نیز گرفتند.