انسان گرایان هم که شیفته و مروج ادبیات و آثار کهن یونانی و لاتینی بودند از سویی دیگر تعالیم مرسوم مدارس و دانشگاه ها را ناسودمند و ناکافی می شمردند- اما مهم تر از همه گروهی از مصلحان دینی بودند که از درون کلیسا پا به عرصه اعتراض و انتقاد نهاده بودند و آموزه های کلیسا را درباره انسان وخدا به چالش می کشیدند- همچنین در این دوره نهضتی دینی تحت عنوان نهضت شورایی برای اصلاح کلیسای سنتی و تأسیس دوباره آن به وجود آمده بود.