گام به گام آداب الکلام صفحه 50 درس آدابُ الکْلَامِ عربی (2)

آدابُ الْکَلامِ

﴿یا أیُّها الَّذینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللهَ وَ قولوا قَوْلاً سدیداً﴾   الأحزاب: 70

لِلْکَلامِ آدابٌ یَجِبُ عَلَی الْمُتَکَلِّمِ أَن یَعْمَلَ بِها وَ یَدْعُوَ الْمُخاطَبینَ بِکَلامٍ جَمیلٍ إلَی الْعَمَلِ الصّالِحِ، وَ أَن لا یُجادِلَهُم بِتَعَنُّتٍ. ﴿أدعُ إلى سَبیلِ رَبِّکَ بالحِکمه و وَ المَوعِظَهِ الْحسَنَهِ و جادِلْهُم بِالَّتی هِیَ أحسَنَ﴾   النّحل: 125

وَ یَجِبُ أَنْ یَکونَ عامِلاً بِما یَقولُ، حَتَّی یُغَیّر سُلوکَهُم، ﴿ لِمَ تَقولونَ ما لا تَفْعَلونَ﴾  اَلصَّفّ: 2

وَ یجِبُ أنْ یسَلمَّ قَبلَ التکلمِ «السّلامُ قبلَ الکلام.» الإمام الصّادق علیه السلام.کَما یَجِبُ أَن یَکونَ کَلامُهُ لَیِّناً وَ أنْ یکونَ عَلَی قَدرِ عُقولِ الْمُستَمِعینَ لکِیَ یقْنعَهمُ وَ یکَسِبَ مَوَدَّتَهمُ،« کلّم النّاسَ على قَدر عُقولهم.» رسول الله ، و «عوّد لِسانَک لینَ الکلام.» امام علی علیه السلام

وَ عَلَیهِ أَن لا یتَکَلَّمَ فی ما لَیسَ لَه بِهِ عِلْمٌ، ﴿وَ لا تَقْفُ ما لَیسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ﴾   الإسرا: 36

 وَ عَلَیهِ أَنْ لا یَتَدَخَّلَ فی مَوضوعٍ یُعَرِّضُ نَفْسَهُ لِلتُّهَمِ؛ «اِتَّقوا مَواضِعَ التُّهَمِ» رسول الله صلّی الله علیه و آله

اَلْمُتَکَلِّمُ یُعْرَفُ بِکَلامِهِ . «تکلموا تعرفوا، فَإنَّ الْمَرْءَ مَخبوءٌ تحتَ لِسانِه.» الامام علی علیه السلام

فی بَعضِ الْأَوقاتِ قُدرَهُ الْکَلامِ أَقوی مِنَ السِّلاحِ. «رُبَّ کَلامٍ کالحسام.» الامام علی علیه السلام

وَ رُبَّ کَلامٍ یَجلِبُ لَکَ المشاکل. «فَکِّرْ ثُمَّ تَکَلَّمْ تسَلَمْ مِنَ الزَّلل» الامام علی علیه السلام

یَجِبُ عَلَی الْإنسانِ الِإجْتِنابُ عَنْ ذِکْرِ الْأَقوالِ الَّتی فیهَا احْتِمالُ الْکِذْبِ. «لا تُحدّث بما تَخافُ تکذیبَه.» الإمام علی علیه السلام

طوبی لِمَنْ لا یَخافُ النّاسُ مِنْ لِسانِهِ. « مَنْ خافَ النّاسُ مِنْ لِسانِهِ فَهُوَ مِنْ أهل النار» رسول الله صلّی الله علیه و آله

وَ مِنْ آدابِ الْکَلامِ قِلَّتُهُ، «خیرُ الْکلام ما قلَّ و دَلَّ.» امام علی علیه السلام

وَقَفَ رَجُلٌ جَمیلُ الْمَظهَرِ أَمامَ سُقراط یَفتَخِرُ بِمَلابِسِهِ وَ بِمَظهَرِهِ، فَقالَ لَهُ سُقراط: تَکَلَّمْ حَتّی أَراکَ.

عَيِّنِ الصَّحيحَ وَ الْخَطَأَ حَسَبَ نَصِّ الدَّرسِ

1) الَّذي يَتَکَلَّمُ في ما لا يَعْلَمُ، يَقَعُ في خَطَأٍ.

2) مَن خافَ النّاسُ مِن لِسانِهِ فَهوَ قَويٌّ.

3) عَلَينا أَنْ لا نَجْرَحَ الْخَرينَ بِلِسانِنا. 

4) اَلَّذي لا يَتَکَلَّمُ لا يُعْرَفُ شَأنُهُ.

5) لا نُحَدِّثُ بِما نَخافُ تَکذيبَهُ.

اِختَبِرْ نَفسَكَ: تَرجِمْ هٰذِهِ العِبارَةَ حَسَبَ قَواعِدِ الدَّرسِ؛ ثُمَّ عَيِّنْ نَوعَ الْأَفعالِ

اَللهُمَّ إنّی أَعوذُبِکَ مِن نَفسٍ لا تَشبَعُ  وَ مِنْ قَلبٍ لا يَخشَعُ  وَ مِنْ عِلمٍ لا يَنفَعُ وَمِنْ صَلاةٍ لا تُرْفَعُ وَ مِنْ دُعاءٍ لا يُسمَعُ.

ترجمه و پاسخ به سوالات:

آدابُ الْکَلامِ

آداب سخن گفتن

﴿یا أیُّها الَّذینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللهَ وَ قولوا قَوْلاً سدیداً﴾   الأحزاب: 70

« ای کسانی که ایمان آورده اید، تقوای الهی را پیشه کنید (از خدا بترسید) و درست و استوار سخن گوئید.»   سوره احزاب: آیه 70

لِلْکَلامِ آدابٌ یَجِبُ عَلَی الْمُتَکَلِّمِ أَن یَعْمَلَ بِها وَ یَدْعُوَ الْمُخاطَبینَ بِکَلامٍ جَمیلٍ إلَی الْعَمَلِ الصّالِحِ، وَ أَن لا یُجادِلَهُم بِتَعَنُّتٍ. ﴿أدعُ إلى سَبیلِ رَبِّکَ بالحِکمه و وَ المَوعِظَهِ الْحسَنَهِ و جادِلْهُم بِالَّتی هِیَ أحسَنَ﴾   النّحل: 125

سخن گفتن آدابی دارد که گوینده باید به آن عمل کند و مخاطبان را با کلامی زیبا به کار شایسته فرا بخواند، واز روی عیب جویی (مچ گیری) با آنها بحث و جدل نکند «با برهان و حکمت و موعظه نیکو به راه پروردگارت دعوت کن و با آنها به شیوه ای که بهتر است، بحث و مناظره کن»   سوره نحل: آیه 125

وَ یَجِبُ أَنْ یَکونَ عامِلاً بِما یَقولُ، حَتَّی یُغَیّر سُلوکَهُم، ﴿ لِمَ تَقولونَ ما لا تَفْعَلونَ﴾  اَلصَّفّ: 2

و باید به آنچه که می گوید عمل کننده (عامل) باشد، تا رفتار آنها را تغییردهد، «چرا می گوئید آنچه را که عمل نمی کنید»  سوره صف: آیه 2

وَ یجِبُ أنْ یسَلمَّ قَبلَ التکلمِ «السّلامُ قبلَ الکلام.» الإمام الصّادق علیه السلام.کَما یَجِبُ أَن یَکونَ کَلامُهُ لَیِّناً وَ أنْ یکونَ عَلَی قَدرِ عُقولِ الْمُستَمِعینَ لکِیَ یقْنعَهمُ وَ یکَسِبَ مَوَدَّتَهمُ،« کلّم النّاسَ على قَدر عُقولهم.» رسول الله ، و «عوّد لِسانَک لینَ الکلام.» امام علی علیه السلام

و باید قبل از سخن گفتن سلام کند امام صادق (ع): «سلام قبل از کلام است». (اوّل سلام بعدا کلام). همینطور باید سخنش نرم و به اندازه فهم و شعور شنوندگان باشد، تا آنها را قانع گرداند و محبتشان را کسب کند (به دست آوَرَد) پیامبر (ص): «با مردم به اندازه فهم و شعورشان صحبت کن» و امام علی (ع): «زبان خود را به گفتار نرم عادت بده.»

وَ عَلَیهِ أَن لا یتَکَلَّمَ فی ما لَیسَ لَه بِهِ عِلْمٌ، ﴿وَ لا تَقْفُ ما لَیسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ﴾   الإسرا: 36

و او نباید درباره آنچه که بدان آگاهی ندارد، سخن بگوید. «و از آنچه که به آن آگاهی نداری، پیروی نکن»  سوره اسراء: آیه 36

 وَ عَلَیهِ أَنْ لا یَتَدَخَّلَ فی مَوضوعٍ یُعَرِّضُ نَفْسَهُ لِلتُّهَمِ؛ «اِتَّقوا مَواضِعَ التُّهَمِ» رسول الله صلّی الله علیه و آله

و نباید در موضوعی که خودش را مورد تهمت قرار می دهد، دخالت کند. پیامبر (ص): «از مواضع تهمت ها بپرهیزید» (از جایگاه های تهمت پروا کنید)

اَلْمُتَکَلِّمُ یُعْرَفُ بِکَلامِهِ. «تکلموا تعرفوا، فَإنَّ الْمَرْءَ مَخبوءٌ تحتَ لِسانِه.» الامام علی علیه السلام

گوینده با سخنش شناخته می شود. امام علی (ع): «سخن بگوئید تا شناخته شوید، مسلّماً انسان، زیر زبان خود پنهان است.»

فی بَعضِ الْأَوقاتِ قُدرَهُ الْکَلامِ أَقوی مِنَ السِّلاحِ. «رُبَّ کَلامٍ کالحسام.» الامام علی علیه السلام

گاهی اوقات قدرت سخن، قویتر از سلاح است. امام علی (ع): «چه بسا کلامی که همچون شمشیر (بُرنده) است.»

وَ رُبَّ کَلامٍ یَجلِبُ لَکَ المشاکل. «فَکِّرْ ثُمَّ تَکَلَّمْ تسَلَمْ مِنَ الزَّلل» الامام علی علیه السلام

و چه بسا کلامی که برایت مشکلات به بار می آورد. امام علی (ع): «بیندیش آنگاه سخن بگو تا از لغزش ها در امان بمانی.»

یَجِبُ عَلَی الْإنسانِ الِإجْتِنابُ عَنْ ذِکْرِ الْأَقوالِ الَّتی فیهَا احْتِمالُ الْکِذْبِ. «لا تُحدّث بما تَخافُ تکذیبَه.» الإمام علی علیه السلام

انسان باید از بیان سخنانی (نقل قول هایی) که در آن احتمال دروغ است، بپرهیزد. امام علی (ع): «درباره چیزی که از تکذیب (دروغ پنداشتن) آن می ترسی، سخن نگو»

طوبی لِمَنْ لا یَخافُ النّاسُ مِنْ لِسانِهِ. « مَنْ خافَ النّاسُ مِنْ لِسانِهِ فَهُوَ مِنْ أهل النار» رسول الله صلّی الله علیه و آله

خوشا به حال کسی که مردم از زبانش نمی ترسند (پروا نمی کنند ، نمی هراسند) پیامبر (ص): «هرکس که مردم از زبانش بترسند پس او اهل آتش است.»

وَ مِنْ آدابِ الْکَلامِ قِلَّتُهُ، «خیرُ الْکلام ما قلَّ و دَلَّ.» امام علی علیه السلام

و از آداب سخن گفتن اندک بودن آن است، امام علی (ع): «بهترین کلام آن است که کوتاه و راهنما باشد.»

وَقَفَ رَجُلٌ جَمیلُ الْمَظهَرِ أَمامَ سُقراط یَفتَخِرُ بِمَلابِسِهِ وَ بِمَظهَرِهِ، فَقالَ لَهُ سُقراط: تَکَلَّمْ حَتّی أَراکَ.

مردی با ظاهری آراسته مقابل سقراط ایستاد که به لباسهای خود و ظاهرش می بالید، سقراط گفت: سخن بگو تا تو را ببینم (ببینَمَت)

عَيِّنِ الصَّحيحَ وَ الْخَطَأَ حَسَبَ نَصِّ الدَّرسِ

صحیح و غلط را بر اساس متن درس مشخص کنید.

1) الَّذي يَتَکَلَّمُ في ما لا يَعْلَمُ، يَقَعُ في خَطَأٍ.

1) صحیح

کسی که درباره آنچه نمی داند سخن می گوید، به خطا می افتد.

2) مَن خافَ النّاسُ مِن لِسانِهِ فَهوَ قَويٌّ.

2) غلط

هر کس که مردم از زبانش بترسد پس او نیرومند است.

3) عَلَينا أَنْ لا نَجْرَحَ الْخَرينَ بِلِسانِنا. 

3) صحیح

ما نباید دیگران را با زبانمان زخمی کنیم (برنجانیم)

4) اَلَّذي لا يَتَکَلَّمُ لا يُعْرَفُ شَأنُهُ.

4) صحیح

کسی که سخن نمی گوید، ارزشش شناخته نمی شود.

5) لا نُحَدِّثُ بِما نَخافُ تَکذيبَهُ.

5) صحیح

در مورد چیزی که از تکذیبش می ترسیم، سخن نمی گوییم.

اِختَبِرْ نَفسَكَ: تَرجِمْ هٰذِهِ العِبارَةَ حَسَبَ قَواعِدِ الدَّرسِ؛ ثُمَّ عَيِّنْ نَوعَ الْأَفعالِ

خودت را بیازمای؛ این عبارت را بر اساس قواعد درس ترجمه کنید سپس نوع افعال را مشخص کنید.

اَللهُمَّ إنّی أَعوذُبِکَ مِن نَفسٍ لا تَشبَعُ  وَ مِنْ قَلبٍ لا يَخشَعُ  وَ مِنْ عِلمٍ لا يَنفَعُ وَمِنْ صَلاةٍ لا تُرْفَعُ وَ مِنْ دُعاءٍ لا يُسمَعُ.

خداوندا! همانا من به تو پناه می برم از نفسی که سیر نشود و از قلبی که فروتنی نکند و علمی که سود نرساند و نمازی که بالا برده نشود و دعایی که شنیده نشود.

فعل مضارع : أَعوذُ

فعل مضارع منفی : لا تَشبَعُ  ،   لا يَخشَعُ  ،   لا يَنفَعُ

فعل مضارع منفی ، مجهول : لا تُرْفَعُ  ،    لا يُسمَعُ