گام به گام پرسش های نمونه صفحه 108 درس 11 تاریخ (1) ایران و جهان باستان (آیین کشورداری)

1) منابع دستِ اوّلی را که در تدوین و تألیف این درس مورد استفاده قرار گرفته اند، از متن درس استخراج و فهرست نمایید.

2) نقش داریوش بزرگ را در طراحی و ساماندهی نظام اداری  سیاسی هخامنشیان، ارزیابی و تحلیل کنید.

3) تفاوت شیوه های حکومت هخامنشیان و اشکانیان را به لحاظ تمرکز و یا عدم تمرکز قدرت، به طور مستدل توضیح دهید.

4) مجلس های دوران اشکانیان چه نقشی در ادارۀ امور کشور داشتند و اعضای آنها چه گروه هایی بودند؟

5) علل و نتایج گسترش تشکیلات اداری )نظام دیوان سالاری( را در زمان ساسانیان توضیح دهید.

6) وضعیت قضاوت و دادرسی را در زمان هخامنشیان در چهار سطر خلاصه کنید.

7) شباهت ها و تفاوت های سپاهیان اشکانی و ساسانی را از متن درس استخراج و فهرست نمایید.

1) سنگ نگاره داریوش اول - نامه های اداری هخامنشیان – سنگ نوشته بیستون - سنگ نگاره تخت جمشید - سنگ نگاره بیشاپور.

2) نظام سیاسی اداری داریوش به دوبخش تقسیم می شود

الف) تشکیلات اداری مرکزی در درون دربار هخامنشی ودر پایتخت ساماندهی شده بود و اجزای اصلی آن را خزانه شاهی، انبار شاهی و دیوان شاهی تشکیل می دادند. هریک از این اجزاء تحت اداره یکی از نجبای بلند پایه مادی و یا پارسی قرار داشت. در زمان هخامنشیان مسئولیت بازرسی و نظارت دقیق و کامل بر عملکرد مقام ها و مأموران دولتی در پایتخت و ساتراپی ها برعهده یکی از خویشاوندان شاه و یا یکی از درباریان مورد اعتماد و وفادار به او قرار می گرفت. داریوش تشکیلات استانی یا ساتراپی و شیوه ادره آن ها را از نو سامان داد و قواعد تازه ای برای نظارت و تسلط بیشتر حکومت مرکزی بر ساتراپ به وجود آورد.

3) در دوران هخامنشیان حکومت متمرکز و قدرتمند بود زیرا در رأس تشکیلات سیاسی و اداری پادشاه قرار داشت که از اختیارات فراوانی در ادراره امور کشور برخوردار بود و نماینده خداوند بر روی زمین به حساب می آمد با این حال پادشاهان هخامنشی هیچ وقت خود را بی نیاز از مشورت با بزرگان ومشاوران نمی دانستند و یک گروه مشورتی شامل بلند پایگان سیاسی، نظامی، اداری، دینی و حقوقی در کنار پادشاه حضور داشتند که درباره مسائل مهم حکومتی با آنان مشورت می کرد. به علاوه برای اداره قلمرو وسیع حکومتی و حذف تنش ها بین اقوام و ملل گوناگون برنامه های خاصی در نظر گرفته شده بود اما در دوره اشکانیان حکومت ملوک الطوایف یا غیر متمرکز بود واداره برخی از سرزمین هابه صورت موروثی در اختیار پادشاهان کوچک و حاکمان محلی بود که تا حدی در اداره قلمرو خویش استقلال داشته و سکه ضرب می نمودند. این گروه برای نشان دادن اطاعت خود به حکومت اشکانی علاوه بر پرداخت باج و خراج به هنگام جنگ سپاه در اختیار اشکانیان قرار می دادند.

4) در یکی از این مجالس، شاهزادگان، بزرگان درباری و نمایندگان هفت خاندان مهم و در دیگری پیشوایان دینی یا مغان حضور می یافتند. اعضای این دو مجلس پادشاه اشکانی را در اداره کشور کمک می کردند و در تعیین جانشین پادشاه و تصمیم گیری برای جنگ و صلح نقش داشتند.

5) پادشاهان ساسانی به منظور ایجاد تمرکز و افزایش دامنه نظارت و تسلط خود بر مناطق مختلف کشور از یک سو سپاهی دائمی تشکیل دادند و از سوی دیگر به توسعه تشکیلات اداری منسجم پرداختند در نتیجه این اقدامات از تعداد حکومت های موروثی محلی به طور محسوس کاسته شد و مناطق مختلف کشور و به ویژه نواحی جنوبی، مرکزی و غربی آن تحت نظارت و سلطه مستقیم حکومت ساسانی قرار گرفت.

6) در برخی نوشته ها آمده است که در دوران هخامنشی قوانینی وجود داشته که قدرت پادشاه را محدود می کرده است و برخی از پادشاهان درباره قانونی بودن برخی از کارها با قضات شاهی مشورت می کرده اند. به علاوه در دوره هخامنشی ترکیبی از قوانین وشیوه های دادرسی اقوام ایرانی و اقوام غیر ایرانی تابع امپراتوری هخامنشی مبنای قضاوت بوده است.

7) شباهت ها:

الف) در هردو دوره سپاه به دو بخش پیاده نظام وسواره نظام تقسیم می شد.

ب) اساس تشکیلات نظامی بر پایه فعالیت سوارهنظام بود.

ج) وسایل رزمی آن ها تیر و کمان و نیزه بود.

تفاوت ها:

الف) سپاه اشکانی موقتی ودر هنگام بروز جنگ تشکیل می شد در صورتی که سپاه عصر ساسانی دائمی و مجهز بود.

ب) اعضا سواره نظام اشکانی معمولا از بین جنگاوران وپهلوانان هر قوم برگزیده می شدند در صورتی که سواره نظام ساسانی از میان جوانان طبقه اشراف و نجبا برگزیده می شدند.

ج) ابتکار اشکانیان در جنگ، استفاده از طبل و مزاحمت های صوتی بود اما در دوره ساسانی استفاده از فیل رواج یافت.