گام به گام کارگاه تحلیل فصل 2 صفحه 55 درس مجاز علوم و فنون ادبی (2)

1- غزل زیر را از نظر سبک شناسی بررسی و تحلیل کنید:

من ندانستم از اوّل که تو بی مهر و وفایی             عهد نابستن از آن به که ببندی و نپایی

دوستان عیب کنندم که چرا دل به تو دادم            باید اول به تو گفتن که چنین خوب چرایی

آن نه خال است وزنخدان و سر زلف پریشان         که دل اهل نظر برد که سری است خدایی

عشق و درویشی و انگشت نمایی و ملامت           همـه سهل است، تحمل نکنم بار جدایی

گفته بودم چو بیایی، غم دل با تو بگویـم               چه بگویم؟ که غم از دل برود چون تو بیایی

شمع را باید از این خانه به در بردن و کشتن           تا به همسایه نگوید که تو در خانه مایی

سعدی آن نیست که هرگز ز کمندت بگریزد             که بدانست که در بند تو خوش تر که ز رهایی   (سعدی)

2- متن زیر را از نظر زیبایی شناسی بررسی نمایید:

»فراش باد صبا را گفته تا فرش زمرّدین بگسترد و دایه ابر بهاری را فرموده تا بنات نبات در مهد زمین بپرورد. درختان را به خلعت نوروزی قبای سبز ورق در بر گرفته و اطفال شاخ را به قدوم موسم ربیع کاله شکوفه بر سر نهاده.«      (سعدی)

3- وزن بیت زیر را بنویسید.

ز یزدان دان، نه از ارکان که کوته دیدگی باشد       که خطی کز خرد خیزد، تو آن را از بنان بینی     (سنایی)

1- تاریخ ادبیات:

سعدی در غزل عاشقانه سرآمد شاعران است. غزل سعدی مختصات سبک عراقی را دارد که از اوایل قرن 7 تا اوایل قرن 10 رواج داشته است. شعر این عصر نرم و دلنشین و برخوردار از معانی عمیق انسانی است.

سبک شناسی:

قلمرو زبانی: کاربرد ندانستم به جای نمی دانستم. نابستن به جای نبستن. به به جای بهتر. نپایی به جای پایدار نباشی در بیت اول. جهش ضمیر و کاربرد مفعول پس ازفعل. وجود (ی) فعل اسنادی در چرایی در بیت دوم. کاربرد کشتن در معنی خاموش کردن. وجود (ی) اسنادی در چرایی دربیت سوم. کاربرد نکنم در معنای فعل مضارع اخباری نمی کنم در بیت چهارم. کاربرد بگویم برود و بیایی در مفهوم مضارع اخباری در بیت پنجم. کاربرد زنخدان به معنی چانه و نه خال است. به جای خال نیست در بیت ششم کاربرد مپندار به جای نپندار. بگریزد به جای  می گریزد و بدانست به جای دانست و کاربرد ز به جای از در بیت هفتم.

2- قلمرو ادبی : قالب غزل. قافیه در مصراع اول و همه در مصراع های زوج. تضاد در بیت اول.کنایه (دل دادن)

در بیت دوم. تشخیص در بیت سوم. واج آرایی و تشبیه فشرده ترکیبی (بار جدایی) در بیت چهارم. تضاد در بیت پنجم. واج آرایی.کنایه (دل بردن)، تشبیه و مراعات النظیر در بیت ششم. تخلص، مراعات النظیر، تضاد و مجاز در بیت هفتم.

3- قلمرو فکری : عشق زمینی شکوه از بی وفایی معشوق. ستایش معشوق. غیر قابل تحمل بودن فراق. ترجیح عاشق برای افتادن در دام معشوق.

موسیقی (پایه های اوایی):