گام به گام کارگاه تحلیل فصل صفحه 77 درس موازنه و ترصیع علوم و فنون ادبی (1)

1) نمونۀ زیر را از نظر ویژگی های قلمرو زبانی بررسی کنید.

بوی   جوی   مولیان   آید   همی                   یاد   یار   مهربان   آید   همی

ریگ   آموی   و   درشتی   راه   او                  زیر   پایم   پرنیان   آید  همی

آب جیحون از نشاط روی دوست                   خنگ  ما  را تا میان آید همی

ای  بخارا،  شاد  باش  و  دیر  زی                   میر، زی تو شادمان آید همی

                                                                                          رودکی

2) نمونۀ زیر را از نظر ویژگی های قلمرو ادبی بررسی کنید.

و بدان که نخستین چیزی که حق تعالی آفرید، قلم را آفرید؛ چنان که پیغامبر علیه السّلام فرمود: اوّلُ مٰا خَلقَ اللّهُ تعالی القَلَم، و قلم را فرمود که بر لوح بگَرد و بنویس هر چه تا قیامت بخواهد بود؛ پس هر چه خواست آفریدن و خواست بودن تا رستخیز، همه قلم بنوشت به امر حقّ __عزّ و جلّ __ .

                                                                               تاریخ بلعمی

3) در کدام یک از بیت ها، شاعر از آرایۀ ترصیع، بهره برده است؟ دلیل انتخاب خود را بنویسید.

الف) دانه باشی مرغکانت برچِنَند                     غنچه باشی کودکانت برکَنَند

مولوی

ب) بدان حجّت که دل را زنده دارد                 بدان آیت که جان را بنده دارد

نظامی

ج) خوشا چون سروها استادنی سبز               خوشا چون برگ ها افتادنی سبز

قیصر امین پور

د) برند از برای دلی بارها                             خورند از برای گلی خارها

سعدی

هـ) ما چو ناییم و نوا در ما ز توست              ما چو کوهیم و صَدا در ما ز توست

مولوی

4) بیت زیر را تقطیع هجایی کنید.

دانه باشی مرغکانت برچنند                  غنچه باشی کودکانت برکنند

مولوی

1) 1- زبان شعر ساده و نرم 2- سادگی و کوتاهی جمله ها 3- وجود واژگان کهن: خنگ،زی 4- کمی واژگان غیر فارسی

2) 1- بهره گیری از تلمیح 2- بهره گیری از تکرار

3) الف) آرایه موازنه به کار رفته است؛ زیرا واژه های (دانه، غنچه) سجع متوازن دارند و بقیه واژه ها سجع متوازی اند.

ب) آرایه موازنه به کار رفته است؛ زیرا واژه های (دل، جان) سجع متوازن دارند و بقیه واژه ها سجع متوازی اند.

ج) آرایه موازنه به کار رفته است؛ زیرا واژه های (سرو، برگ) سجع متوازن دارند و بقیه واژه ها سجع متوازی اند.

د) آرایه ترصیع به کار رفته است؛ زیرا واژه دارای سجع متوازی اند.

هـ) آرایه ترصیع به کار رفته است؛ زیرا واژه دارای سجع متوازی اند.