جزوه جامع

الدرس السادس. ذوالقرنين
موضوع الدرس: فعل مجهول
در تمام زبانها برای انجام یا تحقق هر فعلی به انجام دهنده یا فاعلی نیازمندیم اما گاهی و بنا به عواملی (مشخص بودن) فاعل عدم تمایل در ذکر فاعل و.... از ذکر فاعل در جمله خودداری میکنیم به این ترتیب فعل به دو نوع تقسیم میشود:

1) فعل معلوم

2) فعل مجهول

فعلی که فاعلش در جمله ذکر شده باشد:
خَلَقَ اللهُ الإنسانَ ضعيفاً: خدا انسان را ضعیف آفرید.

فعلی که فاعلش در جمله ذکر نشده نباشد
خُلقَ الإنسانُ ضعيفاً: انسان ضعیف آفریده شد.

با دقت بر دو این مثال و ترجمه آنها به تغییراتی در جمله مجهول پی میبریم:
الف) حذف فاعل
ب) جانشینی مشغول به جای فاعل در جمله و هماهنگی فعل یا آن
ج) تغییر ساختار فصل
دو مورد (الف) و (ب) در زبان عربی و فارسی مشترک هستند اما تغییر فعل معلوم به مجهول در این دو زبان با هم تفاوت دارد؛
 زبان فارسی ریشه فعل + پسوند (ه) + فعل (شد) آفریده شد. زبان عربی تغییر حرکات فعل

چگونه فعل عربی را به مجهول تبدیل کنیم؟
1) فعل ماضی حرف دوم ریشه فعل نه حرف دوم (فعل) را مکسور قبل از آن رامضموم میکنیم و تمام حروف متحرک (به غیر ازحروف ساکن)و فقط حرف مضارعه را مضموم:
خَلَقَ -> خُلق ، أَرْشَدَ ->أَرشد،اشْتَغَلَ->أَشْتغل ، إسْتَخْرَجَ -> أَسْتَخْرِجَ

حرف دوم ریشه فعل نه حرف دوم (فعل) را مفتوح میکنیم :
يَخْلُقُ -> يُخْلَقُ ، يُرشد -> يُرْشَدُ ، يَشْتَغلُ -> يَشْتَغَلُ ، يَسّتَخْرَجَ -> يُسْتَخْرَجُ

در سال گذشته با ترکیبهای اضافی وصفی در زبان عربی آشنا شدیم و به تفاوت آن با زبان فارسی پی بردیم؛ یادگرفتیم که صفت در ترکیبهای اضافی وصفی عربی بعد از مضاف الیه، ولی در فارسی قبل از مضاف الیه قرار میگیرد.

ملاحظه میکنید که کلمه سوم (صفت) در ترکیبهای اضافی وصفی همواره با (ال) به کار میرود.

نتیجه تا زمانی چنین کلماتی را به صورت ترکیب اضافی وصفی ترجمه میکنیم که اسم سوم (صفت) به همراه (ال) باشد. اگر این اسم بدون (ال) باشد صفت نیست و خبر جمله محسوب میشود و در ترجمه با فعل (است) همراهمی گردد.